Zatrzymanie środków na rachunku jako dowód w sprawie

O ile zostanie wykazane, iż środki zgromadzone na rachunku bankowym mogą być uznane za dowód w sprawie, zatem również za dowód rzeczowy (art. 236b k.p.k.), wydanie postanowienia, o którym mowa w art. 86 ust. 13 in fine ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (t.j. Dz. U z 2021 r., poz. 1132 ze zm.) jest dopuszczalne także wtedy, kiedy postępowanie karne znajduje się w fazie in rem.

W dniu 12 stycznia 2022 r. weszła w życie ustawa z dnia 17 grudnia 2021 r. o zmianie niektórych ustaw w związku z powołaniem Centralnego Biura Zwalczania Cyberprzestępczości (Dz. U. poz. 2447), której art. 4 ust. 1 tej ustawy, najwyraźniej w reakcji na uchwały Sądu Najwyższego w sprawach I KZP 1/21 i I KZP 3/21 wprowadził do Kodeksu postępowania karnego (w Rozdziale 25 - Zatrzymanie rzeczy. Przeszukanie) art. 236b. Przepis ten stanowi, że: § 1. Rzeczą lub przedmiotem w rozumieniu przepisów niniejszego rozdziału są również środki na rachunku. § 2. Postanowienie w przedmiocie dowodów rzeczowych może dotyczyć środków na rachunku, jeżeli zostały zatrzymane jako dowód w sprawie. Tym samym, o ile uznać, że takowe istniały, zostały usunięte przeszkody, które sprzeciwiały się uznaniu środków zgromadzonych na rachunku bankowym za dowód rzeczowy, mogący być przedmiotem postanowienia, o którym mowa w art. 86 ust. 13 in fine ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu (dalej: ustawa).

Wspomniana regulacja odchodzi od ugruntowanego rozumienia pojęcia „dowód rzeczowy”, trudno jednak zaprzeczyć, że zawiera definicję legalną, której nie sposób ignorować, stanowiącą na gruncie prawa karnego procesowego odpowiednik definicji zawartej w art. 115 § 9 k.k. Zapewne redukuje też gwarancyjną funkcję przepisu art. 86 ust. 13 in fine ustawy.

Podkreślić należy wagę sądowej kontroli postanowienia prokuratora, tym razem przewidzianej w art. 236 § 1 k.p.k. kontroli postanowienia w przedmiocie dowodów rzeczowych. Niewątpliwie skarżący ma prawo oczekiwać, by w ramach tej kontroli, w przypadku gdy będzie chodziło o środki na rachunku, ale też zatrzymane w postaci materialnej (pieniędzy), sąd wnikliwie rozważył, czy rzeczywiście chodzi o pozostawienie w dyspozycji organu ścigania „rzeczy mogącej stanowić dowód w sprawie” (art. 217 § 1 k.p.k.), czy też raczej o niedopuszczalne w tym trybie li tylko uniemożliwienie posiadaczowi rachunku swobodnego dysponowania środkami, które dopiero w przyszłości mogą stać się przedmiotem zabezpieczenia majątkowego.

Postanowienie SN z dnia 18 maja 2022 r., I KZP 7/21

Standard: 61243 (pełna treść orzeczenia)