Tożsamość określeń „rzecz ruchoma” i „dowód rzeczowy”

Określenia „rzecz ruchoma” i „dowód rzeczowy” nie są ze sobą tożsame. Na zasadnicze różnice w tym względzie wskazują choćby fragmenty tkanek ludzkich czy ślady zapachowe. Brak jakichkolwiek podstaw do przyjmowania, że „rzecz ruchoma” i „dowód rzeczowy” to pojęcia synonimiczne.

W uzasadnieniu projektu zmian ustawy Kodeks karny z 28 grudnia 2016r. (Druk sejmowy nr 1186) wskazano, że ratio legis dokonania zmiany w obrębie dyspozycji art. 115 § 9 k.k. (dokonanej ustawą z dnia 23 marca 2017r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. z 2017r., poz. 768) jest „usunięcie wątpliwości odnośnie tego, czy środki pieniężne znajdujące się na rachunku płatniczym lub bankowym można uznać za rzecz ruchomą, a tym samym za dowód rzeczowy w sprawie”. Powyższe pozostaje jednak jedynie intencją autorów tego projektu. Trzeba bowiem stanowczo wskazać na odrębny i różny charakter przepisów o charakterze materialnoprawnym i procesowym. Przede wszystkim zaś na fakt, że określenia „rzecz ruchoma” i „dowód rzeczowy” nie są ze sobą tożsame.

Wskazana nowelizacja Kodeksu karnego związana jest po części z wdrożeniem Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/42/UE z dnia 3 kwietnia 2014 r. w sprawie zabezpieczenia i konfiskaty narzędzi służących do popełnienia przestępstwa i korzyści pochodzących z przestępstwa w Unii Europejskiej (Dz. U. UE. L. 2014. 127. 39). Jednak dyrektywa ta również nie odnosi się do kwestii dowodów rzeczowych, a zwłaszcza nowego ukształtowania ich definicji (koncentruje się ona bowiem głównie na doprecyzowaniu pojęcia korzyści z przestępstwa oraz wprowadza szeroką definicję mienia, które może zostać poddane zabezpieczeniu i konfiskacie rozszerzonej).

Rzeczy mogące stanowić dowód w sprawie to te rzeczy, które pojawiają się w procesie karnym w wyniku ich zatrzymania lub dobrowolnego wydania, natomiast po ich zakwalifikowaniu stosownym postanowieniem w poczet materiału dowodowego nabywają one status dowodów rzeczowych. Pojęcia „rzeczy mogące stanowić dowód w sprawie” i „dowody rzeczowe” dotyczą zatem tych samych przedmiotów, lecz funkcjonują na różnych etapach postępowania. W doktrynie procesu karnego utrwaliło się stanowisko, że pod pojęciem dowodów rzeczowych należy rozumieć rzeczy stanowiące źródło dowodowe, które dostarczają środków dowodowych w postaci swoich cech (lub ich konfiguracji) poznawanych za pomocą zmysłów”  

Uchwała SN z dnia 13 października 2021 r., I KZP 1/21

Standard: 61237 (pełna treść orzeczenia)