Umowa o dofinansowanie przez pracodawcę kosztów kształcenia pracownika; zwrot kosztów kształcenia (art. 103[4-5] k.p.).

Zakres uprawnień dokształcającego się jest niezależny od źródła pochodzenia środków finansowych. Nie tworzy to dla niego dodatkowych praw jak i nie zwalnia z umówionych obowiązków.

Jednostronne naruszenie postanowień umowy, przez stworzenie podstaw do jej rozwiązania w trybie art. 52 § 1 k.p., niweczy nakłady pracodawcy związane z nadzieją na wykorzystanie pracy najemnej wykwalifikowanego pracownika.

Zawarcie przez strony stosunku pracy umowy o dofinansowanie przez pracodawcę kosztów kształcenia pracownika w ramach wyższych studiów magisterskich realizuje zbieżne interesy stron. Pracodawca finansuje koszty związane z nauką, licząc w zamian, w przyszłości, na możliwości czerpania korzyści z zatrudnienia pracownika o wyższych kwalifikacjach. Z kolei pracownik, uzyskując wyższe kwalifikacje, otwiera proces własnego indywidualnego rozwoju zawodowego. Zachowanie tej proporcji nie oznacza przypisania jednej wartości (źródło finansowania albo cel szkolenia) wyższej rangi. w ten mariaż interesów zostaje wpisany także obowiązek uczelni wyższej do stwarzania osobom niepełnosprawnym warunków do pełnego udziału w procesie kształcenia i badaniach naukowych (zob. art. 13 ust. 1 pkt 9 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym, jednolity tekst: Dz.U. z 2017 r., poz. 2183, obowiązującej w trakcie realizacji spornej umowy).

Można i należy oczekiwać, że dana osoba – jeżeli nie będzie obiektywnych przeszkód – wykorzysta ten proces, realizując uzgodniony z pracodawcą cel, a ten ostatni – przez system wsparcia ekonomicznego – będzie utrzymywał zatrudnienie takiej osoby. Już z tych zależności widać udział w tym procesie środków publicznych, co z ich definicji obliguje do tworzenia transparentnych procesów kontroli celowości ich wydania. Dopiero tak ułożona struktura pozostanie zgodna z konstytucyjnym postulatami wsparcia osób niepełnosprawnych (art. 69 Konstytucji), czy też z art. 26 Karty Praw Podstawowych UE.

Umowę o podnoszenie kwalifikacji zawodowych przez pracownika zalicza się do klauzul autonomicznych zawieranych przez pracownika i pracodawcę obok indywidualnej umowy o pracę. Jest to umowa nazwana, oparta na przepisach prawa pracy (art. 1034 k.p.).

Klauzule autonomiczne umożliwiają wprowadzenie do umowy o pracę takich elementów, które nie obowiązują w stosunku pracy ex lege. Zachowują one odrębny byt niezależnie od tego czy zostały włączone do tekstu umowy o pracę. Jednocześnie nie można do takiej klauzuli wprowadzić zmian za pomocą instrumentów prawnych, które znajdują zastosowanie do umowy o pracę.

Umowa „o dofinansowanie dokształcania zawodowego” jest czynnością prawną uzupełniającą treść stosunku pracy wówczas, gdy nałożenie na pracownika obowiązku podnoszenia kwalifikacji zawodowych wynika z jej postanowień (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 kwietnia 2006 r., I UK 260/05,

Sporna umowa określała wzajemne prawa i obowiązki stron stosunku pracy (art. 103[4] § 1 k.p.). Obowiązkiem pracodawcy było udzielenie przyrzeczonych świadczeń, zaś pracownik zobowiązał się do sumiennego udziału w zajęciach dydaktycznych, doręczania pracodawcy harmonogramu zajęć oraz informacji o wpisie na semestr następny. Natomiast zgodnie z § 3 pracownik zobowiązał się do przepracowania u pracodawcy trzech lat po ukończeniu szkoły, pod rygorem zwrotu kosztów otrzymanych świadczeń. Z kolei pracodawca był uprawniony także do żądania zwrotu kosztów w razie rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika. Analizowana umowa nie wspomina o źródłach finansowania, co oznacza, że ten aspekt nie stanowił jej essentialia negotii, gdyż z perspektywy pracownika nie ma to znaczenia. Niemniej pozwana korzystała ze szkolenia dostępnego na prywatnym rynku, a nie w ramach zorganizowanej pomocy systemowej.

Zakres uprawnień dokształcającego się jest niezależny od źródła pochodzenia środków finansowych. Nie tworzy to dla niego dodatkowych praw jak i nie zwalnia z umówionych obowiązków, skoro mamy do czynienia z umową prawa cywilnego w szerokim tego słowa znaczeniu, opartą na zasadzie równości stron, a jednocześnie w treści tej umowy nie zostały zawarte postanowienia w opozycji do art. 103[4]4 § 2 k.p.

Dofinansowanie nauki pracownikowi przysparza mu szansę na uzyskanie wyższych kwalifikacji, być może także lepiej wynagradzanych. Stąd klamrą łączy się z tym korzyść pracodawcy, który liczy na ekspektatywę dalszego zatrudnienia wykonującego pracę. W partycypacji pracodawcy upatrywać należy nie tylko korzyści po jednej stronie stosunku pracy. Jednostronne naruszenie postanowień umowy, przez stworzenie podstaw do jej rozwiązania w trybie art. 52 § 1 k.p., niweczy nakłady pracodawcy związane z nadzieją na wykorzystanie pracy najemnej wykwalifikowanego pracownika. Przecież pracodawca nie ma obowiązku zawierania umowy, jeżeli nie zamierza zobowiązać pracownika do pozostawania w zatrudnieniu po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych, z tym że umowa lojalnościowa sama w sobie nie jest warunkiem udzielenia dofinansowania.

Oceny tej nie zmienia ani nie modyfikuje źródło finansowania tych wydatków przez pracodawcę. Na ten aspekt nie można spoglądać tylko z perspektywy pracownika, zawężając problem do tytułów majątkowych pracodawcy, jakie łączą go (lub dzielą) w odniesieniu do określonych sum pieniężnych, bowiem niezależnie od ich pochodzenia dysponent tych środków (tak Sąd Okręgowy określił status pracodawcy) winien czuwać nad prawidłową realizacją zawartej z pracownikiem umowy, tak by dane środki nie zostały wydane nieprawidłowo oraz, by pracownik dotrzymał uzgodnionych obowiązków.

Wyrok SN z dnia 10 kwietnia 2019 r., III PK 36/18

Standard: 61121 (pełna treść orzeczenia)

Umowa „o dofinansowanie dokształcania zawodowego" zawarta na podstawie § 6 ust. 1 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej oraz Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 12 października 1993 r. w sprawie zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych (Dz.U. Nr 103, poz. 472 ze zm.) jest czynnością prawną uzupełniającą treść stosunku pracy wówczas, gdy nałożenie na pracownika obowiązku podnoszenia kwalifikacji zawodowych wynika z jej postanowień.

Wyrok SN z dnia 20 kwietnia 2006 r., I UK 260/05

Standard: 61125 (pełna treść orzeczenia)