Ciężar dowodu w sprawach o wynagrodzenie za godziny nadliczbowe

Obowiązek ewidencjonowania czasu pracy pracowników, w tym przepracowanego ponad ustawowy limit, i udostępniania tej ewidencji pracownikom jest zasadniczym obowiązkiem pracodawcy wynikającym z art. 94 pkt 9a k.p. w związku z art. 149 k.p. Nieprowadzenie ewidencji czasu pracy utrudnia, a nawet uniemożliwia precyzję w formułowaniu żądań.

Jeśli chodzi o precyzję w określeniu żądania i jego wysokości, to jej stopień jest uzależniony od rodzaju (tytułu) roszczenia.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego zwraca się z jednej strony uwagę na to, że nieprawidłowości w prowadzeniu ewidencji czasu pracy przez pracodawcę są często przyczyną, z powodu której pracownik nie może doprecyzować swoich roszczeń (także w zawezwaniu do próby ugodowej) i w konsekwencji często w wytoczonej już sprawie konieczne jest sięgnięcie do opinii biegłego, z drugiej zaś, że jeśli pracownik jednoznacznie wyraża wolę uzyskania należności przysługujących mu z określonego tytułu w pełnej wysokości, to przerywa to bieg terminu przedawnienia roszczenia (wyrok SN z 14 kwietnia 2016 r., III PK 96/15 oraz postanowienie SN z dnia 12 czerwca 2018 r., III PK 100/17).

Brak precyzji we wskazaniu przez pracownika w zawezwaniu do próby ugodowej odnoszącym się do wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych za cały okres zatrudnienia, ile godzin pracował ponad obowiązujące normy czasu pracy w poszczególnych okresach rozliczeniowych, jakie kwoty za te okresy rozliczeniowe są mu należne oraz jakie ustępstwo proponuje, aby ugodowo rozwiązać spór, nie przekreślają oceny, że doszło do przerwania biegu terminu przedawnienia (art. 295 § 1 pkt 1 k.p. w związku z art. 185 k.p.c.).

Wyrok SN z dnia 26 kwietnia 2023 r., III PSKP 25/22

Standard: 73003 (pełna treść orzeczenia)

Skoro powód domaga się zasądzenia wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych i dodatku nocnego, to jasne jest, że z faktów warunkujących te świadczenia wywodzi skutki prawne. Oznacza to, że to na nim spoczywał ciężar dowodu w zakresie wykonywania pracy w godzinach nadliczbowych i nocnych. Przerzucenie tego obowiązku na pracodawcę jest niemożliwe, co staje się zrozumiałe, jeśli weźmie się pod uwagę, że powód był pracownikiem zarządzającym zakładem pracy w imieniu pracodawcy.

Skoro w trakcie procesu świadczenia pracy, będąc do tego zobowiązany jako dyrektor, powód uchylał się od obowiązku z art. 149 § 1 k.p., to w trakcie sporu sądowego własne zaniedbania nie mogą stawiać go, wbrew brzmieniu art. 6 k.c., w lepszej sytuacji prawnej.

To na pracodawcy spoczywa ciężar udowodnienia, iż zakres przepracowanych przez pracownika nadgodzin był mniejszy niż wykazuje powód. Aby się o tym przekonać można sięgnąć do rozważań zawartych w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 marca 2019 r., II PK 332/17. Judykat ten potwierdził wcześniejsze wypowiedzi Sądu Najwyższego (wyrok z dnia 27 kwietnia 2009 r., I PK 213/08), zgodnie z którymi w sprawie z powództwa pracownika o wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych obowiązuje ogólna reguła, że powód powinien udowodnić swoje twierdzenia uzasadniające żądanie (art. 3 k.p.c. i art. 232 k.p.c. oraz art. 6 k.c.), z tą jedynie modyfikacją, że niewywiązanie się przez pracodawcę z obowiązku prowadzenia ewidencji czasu pracy implikuje dla niego niekorzystne skutki, gdy pracownik udowodni swe twierdzenia przy pomocy innych środków dowodowych niż dokumentacja dotycząca czasu pracy (osobowe środki dowodowe, domniemania faktyczne).

Podobnie w wyroku z dnia 14 maja 2012 r., w sprawie II PK 231/11 Sąd Najwyższy uznał, że zaniechanie prowadzenia ewidencji czasu pracy przez pracodawcę nie tworzy domniemania wykonywania pracy w godzinach nadliczbowych w wymiarze przedstawianym przez samego pracownika. Pracownik może i powinien wobec tego oferować inne środki dowodowe, które podlegają ocenie w ramach całokształtu materiału dowodowego. W takiej sytuacji pracownik może powoływać wszelkie dowody na wykazanie zasadności swego roszczenia, w tym posiadające mniejszą moc dowodową niż dokumenty dotyczące czasu pracy, a więc na przykład dowody osobowe, z których prima facie (z wykorzystaniem domniemań faktycznych - art. 231 k.p.c.) może wynikać liczba przepracowanych godzin nadliczbowych.

Wyrok SN z dnia 21 kwietnia 2021 r., II PSKP 25/21

Standard: 71664 (pełna treść orzeczenia)