Przedawnienie roszczenia pracodawcy- płatnika składek i zaliczek z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia

Nie powinno mieć pierwszeństwa przedawnienie odpowiedzialności pracownika lub byłego pracownika za składki na podstawie bezpodstawnego wzbogacenia, gdyż pracownik ma prawo do „korzystniejszego”, właściwego dla niego („konkurencyjnego” do bezpodstawnego wzbogacenia) terminu przedawnienia jako elementu (składowej) sytuacji, która może być rozważana w aspekcie zasad współżycia społecznego z art. 411 pkt 2 k.c. (jest to zatem inna podstawa niż ujęta w uchwale z 5 grudnia 2013 r., III PZP 6/13). To ta regulacja może decydować o braku odpowiedzialności zatrudnionego za sporny dług. Przepisy o przedawnieniu określają zakres ustawowej ochrony pracownika, choćby dlatego, że zatrudnienie stanowi zwykłe (podstawowe) źródło utrzymania i pracownik powinien mieć określone pewne granice czasowe chroniące przed potencjalną odpowiedzialnością za nieuregulowane składki, z którymi nie musiał a często nawet nie mógł się liczyć. Należy powtórzyć, że nie chodzi o odpowiedzialność za dług składkowy prawa publicznego ubezpieczeń społecznych, która ciąży na pracodawcy, lecz o odpowiedzialność prawa prywatnego w oparciu o przepisy prawa cywilnego i prawa pracy w aspekcie zasad współżycia społecznego z art. 411 pkt 2 k.c.

Przedawnienie ma samodzielne uregulowanie w kodeksie pracy, dlatego nie ma uzasadnienia do stosowania w tym zakresie regulacji prawa cywilnego (art. 300 k.p.). Przedawnienie w prawie pracy oparte jest generalnie na trzyletnim przedawnieniu, a w sytuacji wymagającej naprawienia szkody wynikającej wskutek niewykonania lub nienależytego wykonania obowiązków pracowniczych, roszczenia ulegają przedawnieniu z upływem roku (art. 291 k.p.). Pozew wpłynął 6 grudnia 2016 r. i obejmuje dodatkowe zatrudnienie pozwanej w latach 2009-2011 r., a więc po upływie niemal pięciu lat od końca tego zatrudnienia. Prowadzi to do stwierdzenia, że w sytuacji w której powód co najmniej godził się na nieprawidłowe zatrudnienie pozwanej, bowiem wykonywała pracę na rzecz szpitala, mimo zatrudnienia przez osobę trzecią, to żądanie zwrotu zapłaconych składek w takiej sytuacji jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Rozliczenie pracodawcy z pracownikiem nie może wykraczać poza określone granice czasowe, a miarą powinien być upływ terminów przedawnienia przewidzianych dla roszczeń pracodawcy ze stosunku pracy. Bezpodstawne wzbogacenie ma inne terminy przedawnienia, jednak w tej sprawie chodzi o nienależne świadczenie i ochronę w aspekcie wyłączenia z art. 411 pkt 2 k.c.

Wyrok SN z dnia 16 lutego 2022 r., III PSKP 58/21

Standard: 66036 (pełna treść orzeczenia)

Roszczenie pracodawcy o zwrot kwot uiszczonych za pracownika tytułem składek na ubezpieczenia społeczne lub zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych jest roszczeniem ze stosunku pracy nie tylko wtedy, gdy roszczenie to jest pochodną wypłaty „zawyżonego” wynagrodzenia, ale także gdy jest konsekwencją wypłaty innych świadczeń zasądzonych od pracodawcy na rzecz pracownika z tytułu nienależytego wykonywania umowy o pracę.

Roszczenie pracodawcy o zwrot kwot uiszczonych za pracownika tytułem składek na ubezpieczenia społeczne lub zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych naliczonych od odszkodowania zasądzonego tytułem wypłacania zaniżonego wynagrodzenia przedawnia się w terminie dla roszczeń ze stosunku pracy (art. 291 § 1 k.p.), a nie w terminie przedawnienia roszczenia z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia.

W przypadku wypłaty przez pracodawcę pracownikowi - tytułem wyrównania zaniżonego wynagrodzenia - środków pieniężnych w zawyżonej wysokości odpowiadającej niepotrąconym zaliczkom na podatek dochodowy oraz składkom na ubezpieczenia społeczne w części finansowej ze środków pracownika, roszczenie pracodawcy o zwrot tej „nadpłaconej” kwoty jest roszczeniem ze stosunku pracy, do którego zastosowanie znajduje art. 291 § 1 k.p.

Sąd Najwyższy nie znajduje żadnych argumentów, które przemawiałby za odmiennym potraktowaniem roszczenia pracodawcy w niniejszej sprawie tylko z tego powodu, że zamiast wyrównania wynagrodzenia sąd pracy zasądził na rzecz pracownika odszkodowanie.

Po pierwsze, źródłem szkody jaką poniósł pracownik było niewłaściwe wykonywanie umowy o pracę przez pracodawcę, a nie jakieś inne zdarzenie niemające oparcia lub jedynie związane pośrednio ze stosunkiem pracy łączącym powoda i pozwanego. Roszczenie pracownika, którego realizacja pociągnęła za sobą obowiązek odprowadzenia składek i zaliczek przez powodowego pracodawcę, wynikało ze stosunku pracy. Po drugie, szkodą poniesioną przez pracownika był uszczerbek majątkowy wynikający z otrzymywania zaniżonego wynagrodzenia za pracę. Po trzecie, świadczeniem pracodawcy wynikającym z umowy o pracę jest wynagrodzenie, w którego skład wchodzi także zaliczka na podatek dochodowy oraz składki na ubezpieczenia społeczne i inne w części finansowanej ze środków pracownika.

Wyrok SN z dnia 13 listopada 2019 r., III PK 156/18

Standard: 62979 (pełna treść orzeczenia)