Obowiązek pracodawcy zapłaty składek na ubezpieczenia społeczne pracownika

Stosunek pracy na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2021 r., poz. 423, dalej jako ustawa systemowa) stanowi dla pracownika tytuł do podlegania obowiązkowo ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu i chorobowemu, co pociąga za sobą z jednej strony, obowiązek pracodawcy obliczania i opłacania za pracownika składek na te ubezpieczenia, a drugiej strony - prawo pracownika do świadczeń przysługujących z tych ubezpieczeń w razie ziszczenia się któregoś z ryzyk ubezpieczeniowych.

Pracodawca powinien zatem, z uwagi na ciążące na nim jako płatniku składek obowiązki, od samego początku istnienia stosunku pracy dokonywać z wynagrodzenia pracownika potrąceń m.in. składek na ubezpieczenia społeczne.

Wyrok SN z dnia 27 kwietnia 2021 r., II PSKP 20/21

Standard: 60309 (pełna treść orzeczenia)

Orzecznictwo Sądu Najwyższego począwszy od uchwały z dnia 2 września 2009 r., II UZP 6/09 zgodnie przyjmuje, że to pracodawca, którego pracownik wykonuje na jego rzecz pracę w ramach umowy cywilnej zawartej z osobą trzecią, jest płatnikiem składek na ubezpieczenia społeczne. Wówczas płatnikiem składek nie jest ta osoba trzecia.

Hipotezą normy art. 8 ust. 2a ustawy systemowej określone są dwie sytuacje faktyczne, w jakich może znaleźć się osoba, do której przepis ten jest adresowany (pracownik wykonujący pracę na podstawie wymienionych umów cywilnoprawnych zawartych z pracodawcą oraz umów cywilnoprawnych zawartych wprawdzie z osobą trzecią, ale gdy praca jest świadczona na rzecz pracodawcy) mają równorzędny charakter z punktu widzenia skutków opisanych dyspozycją omawianej normy prawnej. Oznacza to, że konsekwencje prawne na gruncie ustawy systemowej, wynikające z realizacji takich umów, muszą być takie same, tzn. że dla celów ubezpieczeń społecznych zarówno wykonywanie pracy na podstawie umów cywilnoprawnych zawartych z pracodawcą, jak i zawartych wprawdzie z osobą trzecią, ale gdy praca wykonywana jest na rzecz pracodawcy, jest traktowane tak, jak świadczenie pracy w ramach klasycznego stosunku pracy łączącego jedynie pracownika z pracodawcą (por. m. in. wyrok SN z dnia 18 października 2011 r., III UK 22/11 oraz postanowienie SN z dnia 26 czerwca 2019 r., I UK 260/18.

Powyższe stanowisko nie wyklucza jednak wystąpienia sytuacji, w której zastosowanie znajdzie zasada ogólna, a mianowicie, że płatnikiem składek jest osoba trzecia. 

W ocenie Sądu Najwyższego, taka sytuacja występuje w przedmiotowej sprawie, bowiem jak wynika z ustaleń Sądu Apelacyjnego, pracownicy P. S.A. w K. , świadczący usługi pilota na wycieczkach organizowanych przez tę spółkę, w oparciu o umowy cywilnoprawne zawarte z R. K. , w istocie wykonywali pracę na jego rzecz, a nie swojego pracodawcy. Świadczy o tym fakt, że P. S.A. w K. zlecała szereg usług profesjonalnych (hotelarskie, autokarowe, gastronomiczne) podmiotom wyspecjalizowanym, koncentrując się na głównym przedmiocie swojej działalności, jakim jest eksploatacja promów i obsługa ruchu pasażerskiego i towarowego. Za przyjęciem takiego stanowiska przemawia również to, że przedmiot pracy wykonywanej przez zainteresowane na rzecz P. znacząco różnił się od usług świadczonych na rzecz R. K. oraz nie zawsze pracownicy P. byli przez R. K. oddelegowywani do pilotowania wycieczek organizowanych przez tę spółkę. W okolicznościach niniejszej sprawy mamy zatem do czynienia z sytuacją, w której to R. K. korzystał z pracy zainteresowanych i wypłacał im wynagrodzenie niezależnie od rozliczenia danego zlecenia, wystawianego przez P.. Oznacza to, że w realiach przedmiotowej sprawy zastosowanie znajduje zasada ogólna, a nie wyjątek określony w art. 8 ust. 2a ustawy systemowej.

Postanowienie SN z dnia 15 grudnia 2020 r., III UK 570/19

Standard: 66038 (pełna treść orzeczenia)