Roszczenia przemienne z art. 365 k.c. a roszczenia alternatywne z art. 45 § 1 i art. 56 § 1 k.p.

Źródłem roszczeń alternatywnych pracownika zwolnionego z pracy za wypowiedzeniem lub bez wypowiedzenia, przysługujących mu z tytułu tego zwolnienia, jest ustawa - Kodeks pracy. według tej ustawy zasadą jest, iż wybór roszczenia należy do pracownika. Pod tym więc względem unormowanie dotyczące roszczeń przemiennych znajdujące się w Kodeksie pracy nie odbiega od unormowania przewidzianego w Kodeksie cywilnym. Przepis art. 365 § 1 KC postanawia bowiem, że również „z ustawy” może wynikać dla wierzyciela uprawnienie do dokonania wyboru. 

Różnica między regulacją Kodeksu cywilnego a Kodeksu pracy wynika natomiast z art. 45 § 2 KP i polega na tym, że o ile w myśl art. 365 § 2 KC oświadczenie o wyborze świadczenia pochodzące od osoby uprawnionej jest wiążące, o tyle wybór roszczenia przez pracownika może w pewnych okolicznościach nie mieć takiego charakteru. 

Przepis art. 45 § 2 KP, wprowadzający wyjątek od ustalonej art. 45 § 1 i art. 56 § 1 KP zasady wyboru roszczenia alternatywnego przez pracownika stanowi bowiem, że sąd pracy może nie uwzględnić żądania pracownika uznania wypowiedzenia za bezskuteczne lub przywrócenia do pracy, jeżeli ustali, że uwzględnienie takiego żądania jest niemożliwe lub niecelowe. W takim przypadku sąd pracy orzeka o odszkodowaniu. Kompetencja do orzekania wbrew woli pracownika nie zależy od swobodnego uznania sądu pracy. Skorzystanie z niej wymaga od sądu dokonania ustaleń wskazujących na to, że uwzględnienie żądania przywrócenia do pracy (uznania wypowiedzenia za bezskuteczne) – wybranego przez pracownika jest niemożliwe lub niecelowe. Dokonanie zaś prawidłowych ustaleń może nastąpić dopiero po przeprowadzeniu postępowania dowodowego i po wszechstronnym rozważeniu jego wyników. Dlatego też usprawiedliwiony jest wniosek, że gdyby ustawodawca nie przywiązywał wagi do terminologii, to zamiast słów „jeżeli ustali”, użyłby np. zwrotu „jeżeli uzna”, „jeżeli oceni” itp. Skoro jednak postąpił inaczej, to należy omawianemu uprawnieniu sądu pracy przypisać znaczenie zgodne z sensem ustawowego wyrażenia.

Uchwała SN z dnia 25 lutego 1999 r., III ZP 34/98

Standard: 60014 (pełna treść orzeczenia)