Wyznaczenie osoby dokonującej czynności w sprawach z zakresu prawa pracy

W treści art. 3[1] § 1 k.p. brak jest regulacji co do trybu wyznaczenia innej osoby do dokonywania czynności w sprawach z zakresu prawa pracy. W związku z tym należy przyjąć, że musi następować to w sposób generalny i zasadniczo w przepisach wewnątrzzakładowych (wewnętrznych przepisach danej jednostki organizacyjnej), w przeciwnym bowiem razie zatarta zostałaby granica między upoważnieniem do dokonywania czynności w sprawach z zakresu prawa pracy wywodzonym z art. 3[1] k.p. a upoważnieniem do działania w tych sprawach na podstawie indywidualnego pełnomocnictwa. Istotą zaś regulacji z art. 3[1] k.p. jest wskazanie osób, które dokonują czynności w sprawach z zakresu prawa pracy na innej zasadzie niż pełnomocnictwo i które właśnie z tego tytułu mogą innym osobom udzielać pełnomocnictwa do działania za pracodawcę.

W literaturze wyrażane jest zapatrywanie, że uprawnienie do reprezentowania pracodawcy, będącego jednostką organizacyjną, w sprawach z zakresu prawa pracy, może być doprecyzowana w różnych aktach - w ustawach, statutach czy w upoważnieniu pracodawcy.

Zdarza się, że przepisy wskazują wyraźnie osobę upoważnioną do dokonania konkretnej czynności. Przykładem może być art. 118 ust. 2 ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym, który upoważnia do nawiązania i rozwiązania stosunku pracy z nauczycielem akademickim tylko rektora, a nie inną osobę wskazaną w statucie uczelni lub zatwierdzonym przez rektora podziale czynności. Regulacja tego typu może wynikać ze statutu danego podmiotu. Postanowienie dotyczące reprezentacji będzie traktowane jako przepis szczególny, a więc mający pierwszeństwo przed ogólną zasadą Kodeksu pracy. W takich przypadkach pełniący obowiązki nie uzyska więc uprawnień przysługujących zastępowanemu organowi (B. Cudowski: Status prawny pracownika "pełniącego obowiązki" (zarys problematyki), PiP 2018 nr 10, s. 67; zob. też wyrok SN z dnia 11 kwietnia 2013 r., I PK 259/12).

Inna wyznaczona osoba" jest podmiotem wtórnie upoważnionym do dokonywania czynności z zakresu prawa pracy. Tę inną osobę może upoważnić do działania w imieniu pracodawcy osoba lub organ zarządzający (postanowienie SN z dnia 12 października 2000 r., I PKN 536/00). Może też zostać wyznaczona w odpowiednim akcie wewnętrznym jednostki organizacyjnej. Zachowuje aktualność pogląd judykatury, że w regulaminie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością możliwe jest wyznaczenie na podstawie art. 3[1] k.p. osoby do dokonywania czynności z zakresu prawa pracy w sposób odmienny niż przewidziany w art. 199 k.h., czy obecnie 205 § 1 k.s.h. (wyroki SN: z dnia 10 września 1998 r., I PKN 286/98 i z dnia 25 października 2016 r., I PK 257/15). W związku z powyższym Sąd Najwyższy uznał, że Minister Środowiska mógł wyznaczyć osobę pełniącą obowiązki dyrektora Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej także przed wejściem w życie art. 93 ust. 1a ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. - Prawo wodne. Tak wyznaczona osoba mogła skutecznie dokonywać czynności z zakresu prawa pracy, w tym wypowiedzieć umowę o pracę - art. 3[1] k.p. (wyrok SN z dnia 7 czerwca 2018 r., II PK 91/17).

W innych orzeczeniach Sąd Najwyższy uznawał prawidłowość wyznaczenia innej osoby do dokonywania czynności z zakresu prawa pracy w oparciu o akty wewnętrzne danej jednostki organizacyjnej. W wyroku z dnia 20 maja 1998 r., I PKN 131/98 Sąd Najwyższy przyjął, że spółka z ograniczoną odpowiedzialnością może być reprezentowana w sprawie z zakresu prawa pracy przez osobę wyznaczoną na podstawie art. 3[1] k.p. Oznacza to, że spółka była należycie reprezentowana, skoro pełnomocnictwo zostało udzielone przez osoby do tego uprawnione - członków zarządu. Zdaniem Sądu Najwyższego wyrażonym w wyroku z dnia 10 września 1998 r., I PKN 286/98 w regulaminie pracy spółki z ograniczoną odpowiedzialnością możliwe jest wyznaczenie na podstawie art. 3[1] k.p. osoby do dokonywania czynności z zakresu prawa pracy w sposób odmienny niż przewidziany w art. 199 k.h. W postanowieniu z dnia 12 października 2000 r., I PKN 536/00 Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że organ lub osoba, która na podstawie przepisów prawa lub statutu zarządza jednostką organizacyjną będącą pracodawcą, może wyznaczyć inną osobę do dokonywania czynności z zakresu prawa pracy. Sąd Najwyższy przyjmował także, że organ lub osoba, która na podstawie przepisów prawa lub statutu zarządza jednostką organizacyjną będącą pracodawcą, może wyznaczyć inną osobę do dokonywania czynności z zakresu prawa pracy (postanowienie z dnia 12 października 2000 r., I PKN 536/00) oraz że prezes spółdzielni, który ma statutowe kompetencje do kierowania bieżącą działalnością spółdzielni i jest "kierownikiem Spółdzielni jako zakładu pracy w rozumieniu Kodeksu pracy", jest podmiotem uprawnionym do dokonywania czynności w zakresie prawa pracy za tego pracodawcę - art. 3[1] k.p. (wyrok z dnia 16 października 2007 r., I PK 111/07, LEX nr 375665; LEX/el. 2009, z glosą A. Rzeteckiej-Gil).

Wyrok SN z dnia 14 listopada 2023 r., I PSKP 17/23

Standard: 82723 (pełna treść orzeczenia)

Wyznaczenie osoby dokonującej czynności w sprawach z zakresu prawa pracy ma charakter generalny w odróżnieniu od indywidualnego pełnomocnictwa do dokonywania w imieniu mocodawcy określonych czynności prawnych (art. 96 k.c.). Wyznaczona osoba może natomiast udzielać pełnomocnictwa innym osobom do poszczególnych czynności w zakresie prawa pracy (por. wyroki SN: z dnia 25 maja 2016 r., II PK 126/15; z dnia 7 grudnia 2012 r., II PK 121/12; z dnia 22 czerwca 2007 r., II PK 331/06; z dnia 8 czerwca 2006 r., II PK 315/05; z dnia 27 października 2004 r., I PK 680/03, czy postanowienie z dnia 29 stycznia 2014 r., II PK 238/13). 

Wyznaczenie może obejmować nie tylko wszystkie czynności z zakresu prawa pracy, ale także czynności określonego rodzaju lub wszystkie czynności z zakresu prawa pracy, tyle że w przypadku nieobecności kierownika jednostki. Nie oznacza to przekazania osobie zastępującej części zadań związanych z funkcją kierownika urzędu, ale wykonywanie przez osobę zastępującą zadań kierownika urzędu w czasie jego nieobecności (por. wyroki SN: z dnia 3 grudnia 2010 r., I PK 155/10 i z dnia 11 kwietnia 2017 r., II PK 45/16, czy wyrok NSA z dnia 3 grudnia 2008 r., II OSK 1458/08).

W przepisie art. 3[1] § 1 k.p. nie określono formy prawnej owego wyznaczenia. Możliwe jest zatem głoszenie dwóch przeciwnych poglądów. Pierwszy, polega na szukaniu rozwiązań zbliżonych, a takim jest konstrukcja pełnomocnictwa, drugi, sprowadza się do uznania, że "wyznaczenie" może nastąpić w dowolnej formie, a zatem również w sposób ustny albo dorozumiany. 

Orzecznictwo, mając świadomość, że obie opcje interpretacyjne są poprawne, przyjęło stanowisko koncyliacyjne. Zgodnie z nim, zasadniczo "wyznaczenie" powinno następować w przepisach wewnątrz-zakładowych (wyroki SN: z dnia 10 września 1998 r., I PKN 286/98; z dnia 5 grudnia 2002 r., I PKN 575/01; z dnia 26 lutego 2003 r., I PK 159/02; z dnia 11 grudnia 2006 r., I PK 124/06) albo ustawowych (wyroki SN: z dnia 8 czerwca 2006 r., II PK 315/05 i z dnia 7 grudnia 2012 r., II PK 121/12). Dopuszcza się jednak umocowanie do działania za pracodawcę na podstawie utrwalonej zwyczajowo praktyki (wyroki SN: z dnia 9 czerwca 2004 r., I PK 681/03; z dnia 22 czerwca 2007 r., II PK 331/06, czy z dnia 10 czerwca 2014 r., II PK 207/13). Zwłaszcza gdy wyznaczona jest osoba pełniąca kierownicze funkcje w strukturze organizacyjnej pracodawcy, jak na przykład wiceprezes zarządu, który zastępował prezesa w razie jego nieobecności (wyrok SN z dnia 25 października 2016 r., I PK 257/15).

W judykaturze dominuje obecnie stanowisko, że wyznaczenie osoby do dokonywania za pracodawcę czynności prawnych z zakresu prawa pracy może nastąpić w każdy sposób dostatecznie ujawniający wolę reprezentowanego (art. 3[1] k.p. oraz art. 60 k.c. w związku z art. 300 k.p.), w szczególności nie jest ono uzależnione od udzielenia takiej osobie pisemnego pełnomocnictwa (wyroki SN: z dnia 2 lutego 2001 r., I PKN 226/00, poz. 488; z dnia 7 grudnia 2012 r., II PK 121/12; z dnia 25 maja 2016 r., II PK 126/1; z dnia 25 października 2016 r., I PK 257/15; postanowienie z dnia 29 stycznia 2014 r., II PK 238/13)

Wyrok SN z dnia 12 sierpnia 2020 r., II PK 193/18

Standard: 59934 (pełna treść orzeczenia)