„Osoba pełniąca obowiązki" jako reprezentant pracodawcy w rozumieniu art. 3[1] k.p.

Uprawnienie do reprezentowania pracodawcy, będącego jednostką organizacyjną, w sprawach z zakresu prawa pracy, może być doprecyzowana w różnych aktach - w ustawach, statutach czy w upoważnieniu pracodawcy.

Zdarza się, że przepisy wskazują wyraźnie osobę upoważnioną do dokonania konkretnej czynności. Przykładem może być art. 118 ust. 2 ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym, który upoważnia do nawiązania i rozwiązania stosunku pracy z nauczycielem akademickim tylko rektora, a nie inną osobę wskazaną w statucie uczelni lub zatwierdzonym przez rektora podziale czynności. Regulacja tego typu może wynikać ze statutu danego podmiotu. Postanowienie dotyczące reprezentacji będzie traktowane jako przepis szczególny, a więc mający pierwszeństwo przed ogólną zasadą Kodeksu pracy. W takich przypadkach pełniący obowiązki nie uzyska więc uprawnień przysługujących zastępowanemu organowi (B. Cudowski: Status prawny pracownika "pełniącego obowiązki" (zarys problematyki), PiP 2018 nr 10, s. 67; zob. też wyrok SN z dnia 11 kwietnia 2013 r., I PK 259/12).

Wyrok SN z dnia 14 listopada 2023 r., I PSKP 17/23

Standard: 82724 (pełna treść orzeczenia)

W kontekście pojęcia "organu lub osoby zarządzającej daną jednostką organizacyjną" pojawia się instytucja "osoby pełniącej obowiązki". Z reguły dotyczy ona stanowisk kierowniczych związanych z zarządzaniem i reprezentacją danego podmiotu. Powierzenie pełnienia obowiązków dokonywane jest z reguły w zastępstwie pracowników, których zatrudnienie wymaga spełnienia ponadstandardowych wymagań oraz przeprowadzenia procedury kwalifikacyjnej i którzy pełnią jednocześnie funkcję organu administracji publicznej.

Możliwość czasowego powierzenie obowiązków jest przewidziana w art. 33 ust. 3, art. 33a i art. 41 ust. 1 ustawy z dnia 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych (jednolity tekst: Dz.U. z 2013 r., poz. 1384), art. 63 ust. 13 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. - Prawo oświatowe (jednolity tekst: Dz.U. z 2017 r., poz. 59 ze zm.), art. 48a dawnej ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r. o służbie cywilnej (Dz.U. z 1999 r. Nr 49, poz. 483 ze zm.) czy art. 16a ustawy z dnia 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (jednolity tekst: Dz.U. z 2017 r., poz. 862). 

Z powyższych uregulowań wynika, że czasowe powierzenie pełnienia obowiązków jest przewidziane w związku z potrzebą zapewnienia wykonywania obowiązków pracownika zajmującego najwyższą pozycję w hierarchii pracowniczej, a samo powierzenie ma charakter czasowy. 

Niektóre przepisy określają również wymagania, które powinna spełniać osoba mająca te obowiązki pełnić. Konstrukcja tego rodzaju może także polegać na ustawowej delegacji do uregulowania omawianej kwestii przez autonomiczny akt prawa pracy, jak czyni to art. 77 ust. 3 pkt 4 ustawy z dnia 27 lipca 2005 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym (jednolity tekst: Dz.U. z 2016 r., poz. 1842), który stanowi, że zasady powierzenia obowiązków organu jednoosobowego uczelni wyższej w przypadku wygaśnięcia mandatu przed upływem kadencji oraz zawieszenia osoby pełniącej funkcję organu jednoosobowego w pełnieniu obowiązków określa statut uczelni publicznej. Podstawa prawna dopuszczalności powierzenia pełnienia obowiązków może być też zawarta w aktach pozaustawowych. Spośród pozaustawowych aktów prawa pracy możliwe jest zamieszczenie tego typu regulacji w statucie i regulaminie organizacyjnym.

Pracownik jedynie pełniący obowiązki zasadniczo nie może być utożsamiany z osobą lub organem zarządzającym, co nie wyklucza, że może być inną wyznaczoną osobą w rozumieniu art. 3[1] § 1 k.p. (wyroki SN: z dnia 13 marca 2014 r., I PK 219/13 i z dnia 25 października 2016 r., I PK 257/15).

Można przyjąć, że jeżeli z okoliczności powierzenia pełnienia obowiązków nie wynika nic innego, to możliwe jest domniemanie faktyczne upoważnienia do dokonywania czynności z zakresu prawa pracy, do jakich byłby upoważniony organ lub osoba zarządzająca.

Wyrok SN z dnia 12 sierpnia 2020 r., II PK 193/18

Standard: 59930 (pełna treść orzeczenia)