Przejście na rentę w rozumieniu art. 92 [1] § 1 k.p.

W uchwale Sądu Najwyższego z dnia 29 maja 1989 r., III PZP 19/89 stwierdzono, że odprawa z tytułu przejścia na rentę przysługuje pracownikowi także wówczas, gdy pracownik uzyskał rentę nie z dniem zakończenia stosunku pracy, lecz po upływie okresu pobierania zasiłku chorobowego, z powodu choroby rozpoczętej w czasie zatrudnienia a zakończonej po rozwiązaniu umowy o pracę przez pracodawcę.

Podobnie w uzasadnieniu uchwały z dnia 4 czerwca 1991 r., I PZP 17/91 wywiedziono, że pojęcie "przejścia na rentę lub emeryturę" powinno być interpretowane przede wszystkim w kategoriach obiektywnych, a więc przy uwzględnianiu, czy ostatecznie pracownik korzysta z renty po zaprzestaniu zatrudnienia, nie zaś subiektywnie, przez uznanie, iż rozstrzygające są jego początkowe intencje.

Z ustawowego zwrotu "przechodzenie na rentę inwalidzką" nie wynika, że przyczyną rozwiązania stosunku pracy w każdym wypadku ma być zamiar uzyskania przez pracownika renty. Wystarczy, gdy zachodzi określone następstwo w czasie lub też związek czasowy między rozwiązaniem stosunku pracy a uzyskaniem renty, bez konieczności dowodzenia, że przyczyną rozwiązania stosunku pracy był zamiar przejścia, czy chęć "odesłania" pracownika na rentę. Ważne jest więc jedynie zachowanie określonego następstwa w czasie między rozwiązaniem stosunku pracy a uzyskaniem renty. Zasadniczo zdarzenia te powinny następować bezpośrednio po sobie, ale na uwadze należy mieć także wyjątki, w których uzyskanie prawa do renty inwalidzkiej jest bezpośrednio poprzedzone okresem choroby, na którą pracownik zapadł jeszcze przed rozwiązaniem stosunku pracy (podobnie w uchwale z dnia 2 marca 1994 r., I PZP 4/94).

W orzecznictwie Sądu Najwyższego wyraża się generalne zapatrywanie, że przewidziany w przepisach regulujących prawo do odprawy "związek" między rozwiązaniem stosunku pracy a nabyciem prawa do renty inwalidzkiej może mieć nie tylko charakter przyczynowy, czasowy, ale także funkcjonalny, zatem odprawa nie musi przysługiwać jedynie wtedy, gdy pracownik przechodzi na rentę inwalidzką bezpośrednio po rozwiązaniu stosunku pracy, albowiem odprawa przysługuje pracownikowi w związku z nabyciem prawa do renty, a nie pracownikowi, który nabył już prawo do świadczenia (por. wyrok z dnia 23 listopada 1993 r., I PRN 111/93).

Związek funkcjonalny zachodzi, gdy rozwiązanie stosunku pracy następuje wprawdzie przed ustaleniem prawa do świadczenia, ale jego przyznanie jest konsekwencją sytuacji bezpośrednio poprzedzającej ustanie zatrudnienia, stąd za datę przejścia na emeryturę lub rentę należy uważać albo datę rozwiązania stosunku pracy po uprzednim przyznaniu pracownikowi świadczenia, albo datę przyznania świadczenia, jeżeli nastąpiło to po rozwiązaniu stosunku pracy (por. uz. wyroku SN z dnia 6 maja 2003 r., I PK 257/02).

Pracownik nabywa prawo do odprawy także wtedy, gdy złożył wniosek o świadczenie w czasie nieprzerwanego pobierania zasiłku chorobowego po ustaniu stosunku pracy, a prawo do niego nabył bezpośrednio po wyczerpaniu okresu zasiłkowego. W takiej sytuacji pracownik nabywa prawo do odprawy nie z datą rozwiązania stosunku pracy, lecz w dacie, od której przyznano mu świadczenie; ta ostatnia jest datą przejścia na rentę i zarazem terminem wymagalności odprawy, który z natury rzeczy nie może nastąpić przed dniem powstania roszczenia o to świadczenie (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 13 stycznia 2011 r., III PK 18/10).

Za odosobnione należy uznać poglądy - których Sąd Najwyższy w składzie orzekającym nie podziela - że roszczenie o zapłatę odprawy rentowej jest wymagalne od dnia rozwiązania stosunku pracy, także wtedy, gdy decyzja przyznająca rentę została wydana później (wyrok SN z dnia 9 kwietnia 1998 r., I PKN 508/97) oraz że prawo do odprawy pieniężnej przewidzianej w art. 92[1] § 1 k.p. ocenia się według stanu prawnego obowiązującego w dniu ustania stosunku pracy i w tym dniu powinny być spełnione przesłanki nabycia prawa do renty (wyrok SN z dnia 20 września 2005 r., II PK 20/05).

Wyrok SN z dnia 26 lipca 2012 r., I PK 24/12

Standard: 59340 (pełna treść orzeczenia)