Świadczenia z ustawy wypadkowej w razie zaległości składkowych (art. 6 ust. 2 u. wyp.)

Samo umorzenie zaległych składek na podstawie ustawy abolicyjnej pozostaje bez wpływu na zastosowanie art. 6 ust. 3 ustawy wypadkowej. Dla zastosowania tego przepisu istotny jest stan rzeczy istniejący w dniu wypadku (istnienie zaległości) i zachowanie ubezpieczonego w okresie 6-ciu miesięcy od dnia wypadku.

Także ewentualne błędne informowanie ubezpieczonego przez organ rentowy o stanie zadłużenia może zostać uznane za prawnie relewantne, gdy ma miejsce w tym okresie. Dodatkowo podkreślić należy, że decyzja umarzająca zaległości składkowe nie jest decyzją wywołującą skutek ex tunc. Składki z określonego tytułu ubezpieczeń społecznych – o ile istniał sam tytuł ubezpieczenia – były należne przez cały czas od daty ich wymagalności do daty umorzenia. Umorzenie tych składek skutkuje jedynie wygaśnięciem obowiązku zapłaty zaległych składek. Nie powoduje, że zmianie ulega ich status jako składek zaległych z perspektywy ustawy wypadkowej, dla której istotny jest stan na dzień wypadku i zachowanie ubezpieczonego w terminie 6-ciu miesięcy od daty wypadku. Tym samym, skoro decyzja o umorzeniu zaległości składkowych wywołuje skutek ex nunc, umorzenie zaległości z tytułu składek na ubezpieczenie wypadkowe po upływie 6-ciu miesięcy od daty wypadku, gdy w terminie tym ubezpieczony nie podjął sformalizowanych działań ukierunkowanych na spłatę zaległości składkowych w trybie przewidzianym w ustawie abolicyjnej lub ustawie systemowej, nie przywraca ubezpieczonemu prawa do świadczeń z ustawy wypadkowej. Nieistotne przy tym jest, czy kwalifikacja zdarzenia jako wypadku przy pracy była sporna między organem rentowym a ubezpieczonym.

Ubezpieczenie wypadkowe – jak każde ubezpieczenie – ma zapewnić ochronę przed określonym ryzykiem w zamian za składkę, którą należy płacić przed ziszczeniem się tego ryzyka. Nie ma więc żadnego systemowego i własnościowego uzasadnienia dla rozszerzania zakresu wyjątku od tej zasady ustanowionego w art. 6 ust. 3 ustawy wypadkowej na stanu faktyczne, w których ubezpieczony najpierw nie wykonuje ciążącego na nim obowiązku składkowego a dopiero po ziszczeniu się ryzyka ubezpieczeniowego i wyklarowaniu statusu prawnego zdarzenia jako wypadku przy pracy, podejmuje czynności służące pozbyciu się zaległości składkowej.

Wyrok SN z dnia 26 kwietnia 2022 r., III USKP 121/21

Standard: 62807 (pełna treść orzeczenia)

Realizacja prawa do świadczeń z ustawy wypadkowej została - w przypadku wystąpienia zaległości składkowych – przesunięta do momentu uregulowania zadłużenia składkowego. Stosując zatem art. 6 ust. 2 i 3 ustawy wypadkowej przy rozpoznawaniu wniosku o świadczenia z tej ustawy, organ rentowy ma obowiązek wydać decyzję odmowną w przypadku stwierdzenia zaległości składkowych w rozumieniu art. 6 ust. 2 ustawy, a następnie – w przypadku ich uiszczenia w terminie z art. 6 ust. 3 ustawy – nową decyzję o przyznaniu wnioskowanego – ponownie – świadczenia z uwagi na reaktywację (przywrócenie) ochrony ubezpieczeniowej.

Do chwili spłaty zadłużenia osoba ubezpieczona (członkowie jej rodziny) nie ma roszczenia o wypłatę świadczeń z ustawy wypadkowej, bo jej ochrona ubezpieczeniowa nie działa (zostaje zawieszona), co musi znaleźć potwierdzenie w deklaratywnej decyzji organu rentowego.

Z samej art. 6 ustawy wypadkowej wynika, że pewnej kategorii osób ubezpieczonych oraz członkom ich rodzin nie przysługują świadczenia przewidziane w tej ustawie w przypadku zaległości z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne (art. 6 ust. 2), do czasu spłaty całości zadłużenia. Organ rentowy nie może zatem wydać decyzji o przyznaniu świadczenia, gdy stwierdzi, że występuje taka zaległość.

Innymi słowy, w myśl literalnie rozumianego art. 6 ust. 2 ustawy wypadkowej, realizacja prawa do świadczenia jest możliwa dopiero po uprzedniej spłacie całości zadłużenia. Dopiero wówczas organ rentowy będzie mógł pozytywnie rozpoznać ewentualny wniosek o świadczenie z ustawy wypadkowej. Jednocześnie art. 6 ust. 3 ustawy wypadkowej wprowadza dodatkowe obostrzenie dla „dłużników: składkowych (członków ich rodzin). Polega ono na wyznaczeniu ‎6-cio miesięcznego terminu na spłatę zadłużenia, liczonego od dnia wypadku.

Kwestia dochowania tego terminu, a przez to daty jego rozpoczęcia, jest jednak kwestią wtórną i zależną od dopełnienia wymogu wynikającego z art. 6 ust. 2 ustawy wypadkowej, jakim jest spłata zadłużenia. Innymi słowy, dopiero po spłacie zadłużenia składkowego, którego występowanie stanowiło podstawę faktyczną wydania decyzji organu rentowego odmawiającej realizacji prawa do świadczenia z ustawy wypadkowej, możliwa jest analiza prawna okoliczności istotnych dla liczenia i dochowania terminu z art. 6 ust. 3 ustawy wypadkowej.

Tym samym termin z art. 6 ust. 3 ustawy wypadkowej nie stanowi żadnej przeszkody dla organu rentowego do wydania decyzji odmawiającej prawa do świadczenia z ustawy wypadkowej, gdy stwierdzona zostanie zaległość w kwocie przekraczającej poziom wyznaczony w art. 6 ust. 2 tej ustawy.

Wyrok SN z dnia 13 maja 2021 r., III USKP 53/21

Standard: 59307 (pełna treść orzeczenia)