Zakaz zastępowania umowy o pracę umową cywilnoprawną art. 22 § 1[1] - [2] k.p.

Prawo pracy nie wyklucza możliwości współpracy podmiotu zatrudniającego i podmiotu świadczącego pracę na zasadach obowiązujących w prawie cywilnym, w tym na podstawie umów zawieranych przez podmioty prowadzące działalność gospodarczą.

Stosunek pracy stanowi nadal podstawową formę prawną zatrudnienia, którego elementy konstrukcyjne reguluje art. 22 § 1 k.p. Dodany przez ustawę z dnia 26 lipca 2002 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 135, poz. 1146) art. 22 § 1[2] k.p. zabrania zastępowania umowy o pracę umową cywilnoprawną, jeśli ta ostatnia dotyczyłaby pracy wykonywanej pod kierownictwem oraz pracy wyznaczonej przez pracodawcę co do czasu i miejsca. Rozwiązanie to miało zapobiegać nadużywaniu przez zatrudniających formy współpracy z dotychczasowymi pracownikami przechodzącymi na tzw. samozatrudnienie. Nie oznacza to jednak, że świadczenie pracy na podstawie umowy łączącej dwóch przedsiębiorców jest prawnie zabroniona.

Artykuł 22 § 1[1] k.p. nie kreuje domniemania zawarcia umowy o pracę i nie wyłącza ustalenia rodzaju zawartej umowy przez wykładnię oświadczeń woli wedle kryteriów podanych w art. 65 k.c. Przepis ten w każdej konkretnej sytuacji nakazuje badanie, czy stosunek prawny, w jakim pozostają strony, odznacza się cechami właściwymi dla stosunku pracy. Nazwa umowy (np. umowa zlecenia, umowa o świadczenie usług, umowa o dzieło) nie ma zatem decydującego znaczenia dla oceny, czy jest to umowa prawa cywilnego, czy umowa o pracę. Umowa taka (nienazwana umową o pracę) kreuje stosunek pracy, jeżeli praca jest wykonywana w warunkach art. 22 § 1 k.p.

Wyrok SN z dnia 24 lutego 2021 r., III USKP 32/21

Standard: 59432 (pełna treść orzeczenia)

Treść art. 22 § 1[1] k.p. i art. 11 k.p. nie ma na celu przełamywania zasady pacta sunt servanda, a jedynie stanowi ochronę osoby, która świadcząc pracę faktycznie w warunkach umowy o pracę, została pozbawiona przez swego pracodawcę pracowniczego statusu wskutek nadużycia ekonomiczno-organizacyjnej przewagi. W rezultacie należy przyjąć, że art. 22 § 11 k.p. koresponduje z art. 353[1] k.c. Obie normy zastrzegają, że zawarty przez strony stosunek prawny musi być pod względem celu i treści zgodny z jego właściwością (naturą).

Wyrok SN z dnia 3 grudnia 2019 r., I PK 189/18

Standard: 63966 (pełna treść orzeczenia)