Pojęcie "stanowisko pracy" umowne i strukturalne

Pojęcie „stanowisko pracy” nie ma jednorodnego znaczenia.

Po pierwsze, używa się go zamiast lub obok pojęcia „rodzaj pracy”. Przez „stanowisko pracy” rozumie się więc ogół czynności organicznie związanych z tym stanowiskiem (zestaw jego funkcji). Termin ten jest innym sposobem wyrażenia tego, co można oddać za pomocą słowa „funkcja”. Mówiąc o stanowisku pracy, ma się wtedy na uwadze wszystkie funkcje przywiązane do danego stanowiska. W tym znaczeniu omawiany zwrot występuje w sformułowaniu „pracownik zajmuje określone stanowisko”.

Po drugie przyjmuje się, że „stanowisko pracy” stanowi element struktury organizacyjnej zakładu pracy (w znaczeniu przedmiotowym), jej najmniejszą jednostkę o określonym celu i zakresie działania. Przedstawione rozróżnienie oznacza, że w tekście normatywnym, jak i w języku prawnym funkcjonuje „umowne” i „strukturalne” znaczenie stanowiska pracy.

W orzecznictwie dominuje „strukturalne” (organizacyjne) spojrzenie na likwidację stanowiska pracy. Nie znaczy to jednak, że nie następuje niekiedy odwoływanie się do czynnika „umownego”.

Z art. 94 pkt 1 k.p. wynikają z dwa założenia. Po pierwsze, to pracodawca „wyznacza” stanowisko pracy (tym samym przypisanie stanowiska do pracownika co do zasady nie jest objęte umową), a po drugie, ze stanowiskiem pracy powiązany jest zakres obowiązków (przy czym jego ukształtowanie również leży w gestii zatrudniającego).

Wyrok SN z dnia 13 maja 2021 r., III PSKP 18/21

Standard: 59187 (pełna treść orzeczenia)

Pojęcie „stanowisko pracy” nie jest zdefiniowane w podstawowych aktach prawa pracy

W orzecznictwie sporne pojęcie używane jest w dwóch kontekstach. Pierwszy z nich traktuje ten zwrot zamiennie (obok) terminu „rodzaj pracy”. Przez stanowisko pracy rozumie się więc ogół czynności organicznie związanych z tym stanowiskiem (zestaw jego funkcji). Termin ten jest innym sposobem wyrażenia tego, co można oddać za pomocą słowa „funkcja”.

Mówiąc o stanowisku pracy, ma się wtedy na uwadze wszystkie funkcje przypisane do niego. W tym znaczeniu używa się zwrotu, że „pracownik zajmuje określone stanowisko”.

Drugi kontekst sprowadza się do założenia, że „stanowisko pracy” stanowi element struktury organizacyjnej zakładu pracy (w znaczeniu przedmiotowym), jej najmniejszą jednostkę o określonym celu i zakresie działania (zob. wyrok SN z 9 marca 2011 r., II PK 225/10). 

W celu ustalenia tożsamości danych stanowisk pracy istotne jest nie tylko ich formalne wyodrębnienie w strukturze organizacyjnej zakładu pracy (przez wskazanie, nadanie określonej nazwy), lecz przede wszystkim ustalenie zakresu obowiązków i funkcji do nich przypisanych, a więc określenie rodzaju pracy wykonywanej przez pracownika. Per saldo akceptuje się elastyczne rozwiązania.

Z perspektywy zatrudniającego, ma on obowiązek wyznaczyć stanowisko pracy, z którym jest związany określony zakres obowiązków. Jest to zatem element uprawnień kierowniczych pracodawcy, który upoważnia także do wyznaczenia różnych stanowisk w ramach jednego stosunku pracy, z zastrzeżeniem jednak, że powiązany z nimi zakres obowiązków koresponduje z ustalonym w umowie rodzajem pracy (por. wyroki SN: z dnia 26 stycznia 2012 r., III PK 47/11; z dnia 12 grudnia 2010 r., II PK 215/09). 

Wyrok SN z dnia 7 października 2020 r., II PK 58/19

Standard: 59830 (pełna treść orzeczenia)

Pojęcie „stanowisko pracy” nie jest zdefiniowane w podstawowych aktach prawa pracy, a w szczególności w Kodeksie pracy, chociaż wielokrotnie w nim występuje. Ustalenia jego znaczenia należy więc poszukiwać w orzecznictwie i doktrynie prawa pracy.

Według orzecznictwa pojęcie „stanowisko pracy” używane jest w dwóch głównych znaczeniach. Po pierwsze, używa się go zamiast lub obok pojęcia „rodzaj pracy”.

Przez „stanowisko pracy” rozumie się więc ogół czynności organicznie związanych z tym stanowiskiem (zestaw jego funkcji). Termin ten jest innym sposobem wyrażenia tego, co można oddać za pomocą słowa „funkcja”. Mówiąc o stanowisku pracy, ma się wtedy na uwadze wszystkie funkcje przypisane do danego stanowiska. W tym znaczeniu używa się zwrotu, że „pracownik zajmuje określone stanowisko”.

Po drugie, przyjmuje się, że „stanowisko pracy” stanowi element struktury organizacyjnej zakładu pracy (w znaczeniu przedmiotowym), jej najmniejszą jednostkę o określonym celu i zakresie działania (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 9 marca 2011 r., II PK 225/10).

W celu ustalenia tożsamości danych stanowisk pracy istotne jest nie tylko ich formalne wyodrębnienie w strukturze organizacyjnej zakładu pracy (przez wskazanie, nadanie określonej nazwy), lecz przede wszystkim ustalenie zakresu obowiązków i funkcji do nich przypisanych, a więc określenie rodzaju pracy wykonywanej przez pracownika.

Rodzaj pracy, zgodnie z interpretacją art. 29 § 1 pkt 1 k.p., może być zaś określony w różny sposób.

Z punktu widzenia oceny zasadności wypowiedzeń oraz stosowania kryteriów doboru do zwolnienia istotne jest rozróżnienie między likwidacją jednego lub kilku spośród większej liczby jednakowych stanowisk pracy a likwidacją jedynego lub wszystkich stanowisk danego rodzaju.

Przyczyną wypowiedzenia stosunku pracy może być w szczególności likwidacja stanowiska pracy rozumiana jako zmiana struktury organizacyjnej zakładu pracy, polegająca na likwidacji jedynego lub wszystkich stanowisk pracy danego rodzaju i powodująca konieczność zwolnienia wszystkich pracowników zatrudnionych na tym stanowisku lub stanowiskach. Tak rozumiana likwidacja stanowiska pracy jest sama w sobie wystarczającą przyczyną uzasadniającą wypowiedzenie umowy o pracę. W takich przypadkach nie ma konieczności porównywania pracowników i stosowania kryteriów doboru do zwolnienia.

Wyrok SN z dnia 9 maja 2019 r., I PK 40/18

Standard: 61206 (pełna treść orzeczenia)