Zakres dopuszczalnego zażalenia; pojęcie „w przedmiocie zabezpieczenia”

Użycie w ustawie stwierdzenia o przysługiwaniu zażalenia na postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia oznacza konieczność szerokiego rozumienia przesłanki dopuszczalności zażalenia w postępowaniu zabezpieczającym, co nakazuje przyjąć, iż przedmiotem zażalenia mogą być różnorodne postanowienia sądu pierwszej instancji dotyczące zabezpieczenia. W praktyce oznacza to możliwość wniesienia zażalenia na wiele rodzajów postanowień wydawanych przez sąd w postępowaniu zabezpieczającym, dotyczących nie tylko udzielenia zabezpieczenia i oddalenia wniosku w tym zakresie, ale także np. jego odrzucenia, zmiany lub uchylenia. Z tego punktu widzenia zarządzenie o zwrocie wniosku o udzielenie zabezpieczenia jest rozstrzygnięciem w przedmiocie zabezpieczenia w rozumieniu art. 741 k.p.c.

Uchwała SN z dnia 9 listopada 2021 r., III CZP 69/20

Standard: 59119 (pełna treść orzeczenia)

Na wydane na podstawie art. 396 k.p.c. postanowienie o wstrzymaniu wykonania postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia, które ze względu na sposób zabezpieczenia nie podlega wykonaniu jako tytuł zabezpieczający, zażalenie nie przysługuje.

Artykuł 741 k.p.c. reguluje na zasadach szczególnych dopuszczalność zażalenia w postępowaniu zabezpieczającym, stanowiąc, że zażalenie przysługuje na postanowienie sądu pierwszej instancji w przedmiocie zabezpieczenia. Nie budzi wątpliwości, że zwrot „w przedmiocie zabezpieczenia" obejmuje zarówno postanowienia uwzględniające wniosek o udzielenie zabezpieczenia, jak i postanowienia oddalające taki wniosek.

W literaturze dominuje stanowisko, że przepis ten powinien być rozumiany szerzej, w związku z czym dotyczy także innego rodzaju postanowień wydawanych w postępowaniu zabezpieczającym. Wskazuje się, że zażalenie przysługuje także na postanowienia uchylające lub zmieniające postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia i uzależniające ich wykonanie od uiszczenia kaucji przez uprawnionego. Pogląd ten jest uzasadniony przy uwzględnieniu reguły wykładni językowej, która nakazuje rozumieć postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia jako orzeczenie dotyczące powstania, zmiany i uchylenia postanowienia o zabezpieczeniu roszczenia, co wykracza poza zakres postanowień, w których orzeczono jedynie o uwzględnieniu lub oddaleniu wniosku o udzielenie zabezpieczenia. Stanowisko to znajduje potwierdzenie w brzmieniu art. 742 § 3 k.p.c., który stanowi, że wniesienie zażalenia na postanowienie uchylające lub zmieniające postanowienie o udzieleniu zabezpieczenia wstrzymuje jego wykonanie.

Treść art. 741 k.p.c. pozwala przyjąć, że zażalenie przysługuje na wskazane postanowienia dotyczące zabezpieczenia; są one wydawane na podstawie przepisów regulujących postępowanie zabezpieczające i stosowanie do nich art. 741 k.p.c. nie budzi zastrzeżeń. Przepisy te nie stanowią jednak regulacji o charakterze kompletnym, dlatego w postępowaniu zabezpieczającym stosuje się odpowiednio, w sposób uzupełniający, przepisy o postępowaniu rozpoznawczym, w związku z czym przy ocenie dopuszczalności zażalenia należy uwzględniać również art. 394 § 1 k.p.c. Przykładowo, dopuszczalność zażalenia na postanowienie w przedmiocie kosztów postępowania zabezpieczającego wynika nie z art. 741, lecz z art. 394 § 1 pkt 9 k.p.c.

Art. 741 k.p.c. nie stanowi odpowiedniego odniesienia dla regulacji wynikającej z art. 396 k.p.c. i nie może decydować o dopuszczalności zażalenia na postanowienia wstrzymujące wykonanie postanowień o udzieleniu zabezpieczenia, zaskarżonych już wcześniej na jego podstawie. Skłania to do oceny, że dopuszczalność zażalenia na postanowienie o wstrzymaniu wykonania postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia, powinna być rozważana przy uwzględnieniu art. 394 § 1 k.p.c.

Postanowienie SN z dnia 4 września 2009 r., I CZ 83/09

Standard: 38832 (pełna treść orzeczenia)