Procesowy i nieprocesowy tryb postanowienia o sporządzeniu nowego aktu urodzenia

Sąd opiekuńczy może, jeżeli uzna to za celowe - na podstawie art. 67 ust. 1 p.a.s.c. – postanowić o sporządzeniu nowego aktu urodzenia zarówno orzekając o zaprzeczeniu ojcostwa, jak i po prawomocnym zaprzeczeniu ojcostwa męża matki w oddzielnym postępowaniu nieprocesowym wszczętym na wniosek uprawnionego podmiotu lub z urzędu (art. 570 w zw. z art. 506 k.p.c.). 

Zainteresowanym w takiej sprawie jest także mężczyzna, którego ojcostwo zostało zaprzeczone (art. 510 § 1 k.p.c.). Jeżeli okaże się, że nie jest on uczestnikiem postępowania, sąd wezwie go do udziału w sprawie (art. 510 § 2 k.p.c.).

W przepisach kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nie ma osobnych unormowań, które stanowiłyby podstawę orzekania w analizowanej sytuacji o sporządzeniu nowego aktu urodzenia dziecka, a wyłączną taką podstawą jest art. 67 ust. 1 p.a.s.c. Przepis ten nie kreuje obowiązku sądu orzekania o nowym akcie urodzenia w każdym przypadku, w którym podważono i wyeliminowano domniemanie z art. 62 k.r.o., a nadaje tej kompetencji charakter fakultatywny.

Przesłanki do uporządkowania dokumentacji dziecka przez sporządzenie nowego aktu urodzenia mogą się pojawić bezpośrednio przy orzekaniu o zaprzeczeniu ojcostwa, a mogą się zaktualizować dopiero po jego prawomocnym zakończeniu. Brak normatywnej konieczności wspólnego, łącznego zaistnienia, orzeczenia o zaprzeczeniu ojcostwa i orzeczenia o sporządzeniu nowego aktu urodzenia, podważa tezę o potrzebie łączenia ich w jednym postępowaniu sądowym. Taki kierunek wykładni potwierdza brzmienie analizowanego przepisu z którego nie wynika, by sąd miał orzec o sporządzeniu nowego aktu urodzenia dziecka jednocześnie z uwzględnieniem powództwa o zaprzeczeniu ojcostwa.

Nie ma jednak także podstaw do twierdzenia, że orzeczenie o sporządzeniu nowego aktu urodzenia może nastąpić wyłącznie po prawomocnym zakończeniu postępowania o zaprzeczeniu ojcostwa, z uwagi na to, że tylko orzeczenie prawomocne może wywoływać skutki w sferze kształtowania treści aktu stanu cywilnego, a prawomocne przesądzenie, że mąż matki nie jest biologicznym ojcem dziecka jest warunkiem sine qua non tego, by rozpatrywać kwestię sporządzania nowego aktu urodzenia, co z natury rzeczy musi mieć charakter następczy. Takie rozdzielanie orzeczenia o zaprzeczeniu ojcostwa i orzeczenia o sporządzeniu nowego aktu urodzenia jest bezpodstawne, nie ma bowiem wątpliwości, że orzeczenie o sporządzeniu nowego aktu urodzenia jest warunkowane uprawomocnieniem się wydanego łącznie z nim orzeczenia o zaprzeczeniu ojcostwa. Tego rodzaju wzajemne uwarunkowanie rozstrzygnięć sądu wydanych w ramach jednego orzeczenia występuje wielokrotnie (np. sprawy o rozwód).

Czynność decyzyjna w postaci sporządzenia nowego aktu urodzenia dla małoletniego jest dokonywana w formie postanowienia „sporządza się nowy akt urodzenia, jeżeli sąd opiekuńczy tak postanowi”. Z jednej strony nie stoi to na przeszkodzie orzeczeniu o sporządzeniu nowego aktu urodzenia w rozpoznawanej w trybie procesowym, w postępowaniu odrębnym sprawie o zaprzeczenie ojcostwa (art. 453 – 458 k.p.c.), przenikanie trybów postępowania jest bowiem przez ustawodawcę stosowane w sprawach, w których celowe jest kompleksowe rozstrzygnięcie ( np. sprawy działowe, rozwodowe). Podstawy takie mogą zaistnieć w sprawie o zaprzeczenie ojcostwa, gdzie sąd – kierując się dobrem dziecka – może jednocześnie postanowić o sporządzeniu nowego aktu urodzenia. Z drugiej strony ustawodawca nie zdecydował o obligatoryjnym sprzężeniu tych dwóch trybów postępowania, co oznacza że nie ma żadnych przeszkód, by sąd opiekuńczy orzekał w tym przedmiocie po prawomocnym zakończeniu sprawy o zaprzeczenie ojcostwa w trybie nieprocesowym.

Uchwała SN z dnia 7 grudnia 2021 r., III CZP 67/20

Standard: 59114 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy