Sporządzenia nowego aktu urodzenia dziecka w przypadku zaprzeczenia ojcostwa

Sąd opiekuńczy może - na podstawie art. 67 ust. 1 ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (jedn. tekst: Dz. U. z 2021 r., poz. 709) - postanowić o sporządzeniu nowego aktu urodzenia po prawomocnym zaprzeczeniu ojcostwa męża matki.

Sąd opiekuńczy może, jeżeli uzna to za celowe - na podstawie art. 67 ust. 1 p.a.s.c. – postanowić o sporządzeniu nowego aktu urodzenia zarówno orzekając o zaprzeczeniu ojcostwa, jak i po prawomocnym zaprzeczeniu ojcostwa męża matki w oddzielnym postępowaniu nieprocesowym wszczętym na wniosek uprawnionego podmiotu lub z urzędu (art. 570 w zw. z art. 506 k.p.c.). 

Zainteresowanym w takiej sprawie jest także mężczyzna, którego ojcostwo zostało zaprzeczone (art. 510 § 1 k.p.c.). Jeżeli okaże się, że nie jest on uczestnikiem postępowania, sąd wezwie go do udziału w sprawie (art. 510 § 2 k.p.c.).

Na gruncie ustawy z dnia 29 września 1986 r. Prawo o aktach stanu cywilnego (jedn. tekst: Dz.U. z 2011 r., Nr 212, poz. 1264, ze zm. – dalej: „d.p.a.s.c.”) nie było możliwości sporządzenia dla dziecka nowego aktu urodzenia w przypadku zaprzeczenia ojcostwa. Wpisywano wówczas jedynie - na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu - do aktu urodzenia wzmiankę dodatkową (art. 45 d.p.a.s.c.) zawierającą dane wymienione w art. 42 ust. 2 d.p.a.s.c. Istniała także możliwość transponowania do aktu zmian w formie wzmianki dodatkowej, jeżeli po jego sporządzeniu wystąpiły zdarzenia, które miały wpływ na jego treść lub ważność (art. 21 d.p.a.s.c.).

Możliwość taką wprowadzono dopiero na mocy ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. Prawo o aktach stanu cywilnego. Zgodnie z art. 67 ust. 1,3,4,5,6,7 p.a.s.c. w przypadku obalenia domniemania ojcostwa męża matki sporządza się nowy akt urodzenia, jeżeli sąd opiekuńczy tak postanowi. Jeżeli sąd nie postanowił o sporządzeniu nowego aktu urodzenia, do aktu urodzenia dołącza się wzmiankę dodatkową w zakresie danych wynikających z orzeczenia sądu. W przypadku sporządzenia nowego aktu urodzenia do dotychczasowego aktu urodzenia, który nie podlega ujawnieniu, dołącza się wzmiankę dodatkową o sporządzeniu nowego aktu urodzenia. Jeżeli w chwili sporządzenia nowego aktu urodzenia nie nastąpiło uznanie ojcostwa ani sądowe ustalenie ojcostwa, w akcie urodzenia jako imię ojca zamieszcza się imię wskazane przez matkę dziecka, a w razie braku takiego wskazania w akcie urodzenia zamieszcza się jako imię ojca imię wskazane przez urzędnika stanu cywilnego; jako nazwisko ojca i jego nazwisko rodowe zamieszcza się nazwisko matki z chwili urodzenia dziecka, z adnotacją o zamieszczeniu nazwiska matki i wybranego imienia jako danych ojca. Odpis zupełny dotychczasowego aktu urodzenia wydaje się wyłącznie na żądanie sądu i na wniosek dziecka po osiągnięciu przez nie pełnoletniości wraz z dokumentami z akt zbiorowych rejestracji stanu cywilnego w formie dokumentu elektronicznego, kopii lub wydruku dokumentu elektronicznego poświadczonego za zgodność z oryginałem przez kierownika urzędu stanu cywilnego.

Z uzasadnienia projektu ustawy wynika, że wprowadzenie tego rozwiązania miało na celu usunięcie z oficjalnych dokumentów dotyczących pochodzenia dziecka danych mężczyzny, którego z danym dzieckiem nie wiąże więź ojcostwa lecz wyłącznie domniemanie prawne wynikające z art. 62 k.r.o. W toku prac legislacyjnych wskazywano, że przyjęty system wzmianek dodatkowych dołączonych do aktów stanu cywilnego powoduje, że w odpisie zupełnym aktu urodzenia, stanowiącym powtórzenie treści aktu, będzie ujawniona informacja o zmianach w zakresie filiacji dziecka, a zwłaszcza obalenia domniemania ojcostwa męża matki, co jest kwestionowane z perspektywy zabezpieczenia właściwych standardów ochrony danych osobowych. Stwierdzono, że z tego właśnie względu dopuszczono, w sposób tożsamy do przysposobienia sporządzenie nowego aktu urodzenia dziecka w sprawach związanych z zaprzeczeniem ojcostwa, o ile sąd opiekuńczy tak postanowi, a także przyjęto analogiczne rozwiązania w zakresie udostępniania dotychczasowego aktu urodzenia (druk sejmowy nr 2620, Sejm VII Kadencji).

Rozwiązanie to nie prowadzi do całkowitego usunięcia udokumentowanego formalnie związku dziecka z domniemanym ojcem (mężem matki). Dotychczasowy akt urodzenia nie podlega bowiem skreśleniu, zarówno dziecko po dojściu do pełnoletniości (art. 67 ust. 7), jak i sąd w sprawach o niesprecyzowanym zakresie przedmiotowym (art. 67 ust. 6), mogą uzyskać odpis dotychczasowego aktu urodzenia pozwalającego ustalić dane mężczyzny do którego odnosiło się zaprzeczenie ojcostwa. Jego dane są jednak mniej dostępne niż przy pozostawieniu w obrocie prawnym pierwotnego aktu urodzenia.

Uchwała SN z dnia 7 grudnia 2021 r., III CZP 67/20

Standard: 59113 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy