Kolejność rozpoznania kolizyjnych wniosków dłużnika i wierzyciela o zwrot depozytu

Na żądanie dłużnika sąd postanowi o zwrocie depozytu sądowego (art. 469 § 1 k.c.), chyba że przed lub równocześnie ze złożeniem wniosku przez dłużnika zostało złożone do sądu żądanie wierzyciela wydania mu depozytu (art. 693[11] § 1-2 k.p.c.).

W postępowaniu depozytowym brak jest regulacji analogicznej do przyjętej w postępowaniu wieczystoksięgowym, w którym wprost wskazano, że o kolejności wniosków o wpis rozstrzyga chwila wpływu wniosku do właściwego sądu (art. 6266 § 1 k.p.c.).

Literalna wykładnia paragrafu drugiego art. 693[11] k.p.c. mogłaby sugerować, że rozstrzyga on problem czasowej kolizji wniosków wyłącznie w przypadku, w którym wnioski wierzyciela i dłużnika zostały złożone równocześnie. Interpretacja ta jest jednak zbyt wąska. W powiązaniu z art. 469 § 1 k.c. przepis ten przesądza, że wcześniej złożony wniosek wierzyciela o wydanie przedmiotu depozytu wyklucza  skuteczność późniejszego żądania dłużnika zwrotu depozytu. Równocześnie za  właściwe uznać należy stanowisko, że wcześniej złożony wniosek dłużnika o zwrot depozytu nie może zostać ubezskuteczniony później złożonym żądaniem wierzyciela wydania mu depozytu.

Nie może zostać uznana za słuszną rozważana przez sąd pytający interpretacja, zgodnie z którą, jeżeli nie zapadła jeszcze decyzja w sprawie zwrotu przedmiotu depozytu (nawet gdy wniosek wierzyciela wpłynął później od wniosku dłużnika), sąd nie może już uwzględnić żądania dłużnika z uwagi na zgłoszony wniosek wierzyciela.

Z art. 693[11] § 1 k.p.c. wynika, że przesłanką dokonania zwrotu depozytu jest złożenie stosownego żądania przez dłużnika. Żądanie to przybiera procesową postać wniosku o zwrot depozytu składającemu i z chwilą złożenia takiego wniosku do sądu dłużnik realizuje swoje uprawnienie do uzyskania zwrotu depozytu. Co oczywiste, żądanie dłużnika nie może być skuteczne, jeżeli wcześniej wierzyciel zrealizował swoje uprawnienie do uzyskania depozytu; realizacja uprawnienia wierzyciela również przybiera postać wniosku. Stąd też sam fakt rozwiązania w art. 693[11] § 2 k.p.c. sytuacji kolizyjnej, w której dwa wnioski zostały zgłoszone równocześnie, oznacza, że ustawodawca daje wyraz temu, iż momentem kluczowym dla oceny wzmiankowanych czynności jest moment złożenia wniosku (przez dłużnika i przez wierzyciela).

Nie sposób zaakceptować, że skuteczność żądania (procesowo - wniosku) dłużnika miałaby zależeć od tempa działania sądu oraz całkowitej dowolności działania wierzyciela, który w każdym momencie rozpoznawania wniosku dłużnika mógłby - przez własną, niezależną akcję procesową - stworzyć podstawę jego oddalenia. Reasumując, należy stwierdzić, że żądanie wierzyciela wydania mu przedmiotu świadczenia z depozytu sądowego, o którym mowa w art. 693[11] § 1 in fine k.p.c., to wyłącznie żądanie wniesione do sądu wcześniej niż żądanie dłużnika zwrotu depozytu.

Uchwała SN z dnia 9 grudnia 2021 r., III CZP 21/21

Standard: 59089 (pełna treść orzeczenia)