Małoletni jako uczestnik postępowania w sprawach o ustalenie kontaktów

Małoletni będący rodzeństwem (przyrodnim) nie są uczestnikami postępowania w sprawie o ustalenie kontaktów między nimi (art. 113[6]6 k.r.o.).

Gdy chodzi o postępowanie o uregulowanie kontaktów z dzieckiem, to oznaczanie kręgu jego uczestników musi nastąpić z uwzględnieniem stanowiska ustawodawcy wyrażonego w art. 582[1] k.p.c. Ustawodawca wymienił w tym przepisie osobę uprawnioną do kontaktów z dzieckiem i osobę, pod pieczą której dziecko pozostaje. Nie wspomniał natomiast o samym dziecku, którego kontakty z innymi osobami mają być przedmiotem określenia. Nie sposób jest uznać tego stanu regulacji za przeoczenie.

Jak wynika z art. 113[1] § 1 k.r.o., sprawy o uregulowanie kontaktów z dzieckiem zostały przez ustawodawcę potraktowane jako sprawy między rodzicami, wymagające ułożenia relacji pomiędzy nimi, nie zaś między tym z nich, pod pieczą którego dziecko nie przebywa a dzieckiem. Takie podejście ustawodawcy jest zupełnie zrozumiałe. Nie sposób nakładać na samo dziecko – podlegające władzy rodzicielskiej i pozostające pod bezpośrednią pieczą jednego z rodziców – obowiązków, których nie byłoby w stanie wykonać bez wiedzy i akceptacji opiekującego się nim rodzica, tak samo jak nie sposób byłoby następnie doprowadzić do przymusowego wykonania takich obowiązków w postępowaniu prowadzonym na podstawie art. 598[15]-598[21] k.p.c. (dodane ustawą z dnia 26 maja 2011 r. o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego, Dz. U. Nr 144, poz. 854, obowiązującą od dnia 13 sierpnia 2011 r.), gdyby środki przymusu w nim stosowane miały być skierowane w stosunku do dziecka.

Powyższe zasady należy odpowiednio odnieść do kontaktów dziecka z osobami wymienionymi w art. 113[6] k.r.o., a zatem rodzeństwem (także przyrodnim), dziadkami, powinowatymi w linii prostej, a także innymi osobami, jeżeli sprawowały przez dłuższy czas pieczę nad dzieckiem. Osoby te, jeżeli dążą do uregulowania kontaktów z dzieckiem, wszczynają postępowanie, którego uczestnikiem nie jest dziecko, lecz osoba sprawująca nad nim bezpośrednią pieczę.

Małoletni uprawniony do kontaktów nie jest uczestnikiem takiego postępowania, tak samo jak nie jest nim małoletni, którego bezpośredni opiekun sprzeciwia się kontaktom. Interesy takich małoletnich dostatecznie zabezpieczają bowiem znane postępowaniu opiekuńczemu rozwiązania procesowe, a w szczególności możliwość zebrania wywiadów środowiskowych, skierowania stron do mediacji, obowiązek wysłuchania dziecka, jeżeli jest to uzasadnione jego rozwojem umysłowym, stanem zdrowia, stopniem dojrzałości oraz obowiązek uwzględnienia jego rozsądnych życzeń. 

Uchwała SN z dnia 13 kwietnia 2022 r., III CZP 90/22

Standard: 59047 (pełna treść orzeczenia)