Wyłączenie sankcji nieważności do nabycia nieruchomości na podstawie prawomocnego postanowienia o podziale majątku wspólnego
Nieważność nabycia nieruchomości przez cudzoziemca wbrew przepisom ustawy (art. 6 u.n.n.c.) Sądowy podział majątku wspólnego małżonków (art. 567 k.p.c.)
Przewidziana w art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 24 marca 1920 r. o nabywaniu nieruchomości przez cudzoziemców (jedn. tekst: Dz. U. z 2017 r., poz. 2278) sankcja nieważności nie ma zastosowania do nabycia nieruchomości na podstawie prawomocnego postanowienia o podziale majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami.
W świetle art. 1 ust. 4 u.n.n.c. nabycie nieruchomości w rozumieniu ustawy dotyczy każdego zdarzenia prawnego, a zatem także nabycia na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu w sprawie o podział majątku wspólnego. Nie oznacza to jednak, że nabycie prawa w tym trybie, mimo braku wymaganego zezwolenia, prowadzi do jego nieważności. Zakres przedmiotowy art. 1 ust. 4 u.n.n.c. obejmujący zarówno przyczynę prawną, jak i jej skutek, jest bowiem szerszy niż znaczenie terminu „nieważność” w polskim systemie prawa, którym posłużył się ustawodawca w art. 6 ust. 1 u.n.n.c. Sankcja nieważności przewidziana w tym przepisie nie może natomiast dotyczyć orzeczenia sądu. Przeciwny pogląd pozostawałby w sprzeczności z siatką pojęciową polskiego prawa cywilnego, w której sankcja nieważności znajduje zastosowanie tylko do czynności prawnych a nie innych niemieszczących się w tej kategorii zdarzeń prawnych, w tym do orzeczenia sądu (por. m.in. wyrok SN z dnia 20 maja 2011 r., IV CSK 534/10). W związku z treścią art. 6 ust. 1 u.n.n.c. rozważać można jedynie nieważność skutku zdarzenia prawnego w postaci nabycia własności (użytkowania wieczystego) nieruchomości (por. uchwała SN z dnia 20 listopada 2015 r., III CZP 80/15).
Stanowczo odrzucić należy jednak pogląd, że tak rozumiana sankcja nieważności znajduje zastosowanie do nabycia nieruchomości na podstawie orzeczenia sądu. Przepis ten nie może być bowiem traktowany jako norma zastępująca rozwiązania systemowe i podważający wszystkie skutki, które w systemie prawa mogło wywołać zdarzenie prawne w postaci prawomocnego orzeczenia sądu. Okoliczność, że ustawodawca zdecydował się poddać intensywniejszej kontroli nabywanie nieruchomości przez cudzoziemców nie oznacza, że chciał w ten sposób wzruszyć zasadę mocy wiążącej prawomocnych orzeczeń sądowych, zaburzając bezpieczeństwo obrotu prawnego i prowadząc do zasadniczych sprzeczności w systemie prawa.
Uchwała SN z dnia 24 marca 2022 r., III CZP 48/22
Standard: 59040 (pełna treść orzeczenia)