Nowe okoliczności, które powstały po dniu złożenia odwołania od decyzji, o której mowa w art. 477[14] § 4 k.p.c.

Art. 477[14] § 4 k.p.c. i art. 386 § 3 k.p.c., nie pozostają ze sobą w korelacji. 

Art. 477[14] § 4 k.p.c. należy uznać za lex specialis w stosunku do art. 386 § 3 k.p.c. Wprawdzie oba unormowania stanowią o umorzeniu postępowania, jednak art. 47714 § 4 k.p.c. dotyczy całkowicie odmiennej kwestii, związanej immanentnie z postępowaniem przed Zakładem Ubezpieczeń Społecznych (procedowaniem w trybie administracyjnym). Inny jest również cel i funkcja tych unormowań. W postępowaniu sądowym w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych, które ma charakter odwoławczy i kontrolny, postępowanie dowodowe ogranicza się do sprawdzenia zgodności z prawem decyzji wydanej przez organ rentowy. Badanie takie jest możliwe tylko przy uwzględnieniu stanu faktycznego i prawnego istniejącego w chwili wydania decyzji, a więc w chwili ustalania prawa do świadczenia przez organ rentowy (por. wyroki SN z 20 maja 2004 r., II UK 395/03; z 12 stycznia 2005 r., I UK 93/04 i z 2 sierpnia 2007 r., III UK 25/07).

Art. 477[14] § 4 k.p.c. nie ma zastosowania w postępowaniu apelacyjnym, jeżeli nowe okoliczności dotyczące stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji powstały po wyroku sądu pierwszej instancji.

Art. 477[14] § 4 k.p.c. jest wyjątkiem od zasady, według której sąd pierwszej instancji kontroluje tylko stan rzeczy - faktyczny i prawny - istniejący w chwili wydania decyzji przez organ rentowy. Wyjątek ten przewiduje możliwość uchylenia przez sąd decyzji organu rentowego, przekazania sprawy do rozpoznania (i ewentualnego wydania nowej decyzji) organowi rentowemu, z jednoczesnym umorzeniem postępowania sądowego. Jest to możliwe wówczas, gdy w toku postępowania przed sądem pierwszej instancji doszło do ujawnienia się nowych okoliczności dotyczących stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji, które powstały po dniu złożenia odwołania od tej decyzji.

Przez nowe okoliczności, w ocenie obecnego składu Sądu Najwyższego, należy rozumieć – co do zasady – nową chorobę (nową dysfunkcję), powodującą niezdolność do pracy. Pogłębienie się bowiem dotychczasowych schorzeń, analizowanych przez lekarzy ZUS, może być bowiem zweryfikowane w opinii biegłych lekarzy w postępowaniu sądowym. Ujawnienie się tego rodzaju nowych okoliczności może wpłynąć na sposób rozstrzygnięcia sprawy przez sąd pierwszej instancji. Muszą one jednak ujawnić się przed zamknięciem rozprawy w tym sądzie (art. 316 k.p.c.).

Skoro jest to wyjątek od zasady, przewidującej kontrolowanie przez sąd ubezpieczeń społecznych stanu rzeczy na dzień wydania decyzji przez organ rentowy, to wyjątku tego nie można interpretować rozszerzająco i zakładać, że możliwe jest stosowanie art. 477[14] § 4 k.p.c. także przez sąd drugiej instancji. Nie oznacza to, że w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wyłączone jest stosowanie art. 381 k.p.c. w związku z art. 368 § 1 pkt 4 k.p.c.

Wyrok SN z dnia 13 lutego 2019 r., III UK 43/18

Standard: 63639 (pełna treść orzeczenia)

Art. 477[14] § 4 k.p.c. nie tylko zakazuje wyrokowania co do istoty sprawy w razie ujawnienia nowych okoliczności dotyczących stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji, które powstały po dniu złożenia odwołania od tej decyzji, tj. tych, które jeszcze nie istniały przed zaskarżeniem negatywnej decyzji rentowej, ale w celu ich weryfikacji w postępowaniu rentowym zobowiązuje sąd do uchylenia zaskarżonej decyzji, przekazania sprawy do rozpoznania organowi rentowemu i umorzenia dotychczasowego postępowania odwoławczego z mocy art. 477[14] § 4 zdanie ostatnie k.p.c. Obowiązek takiego orzekania należy do sądu pierwszej instancji, zważywszy że wedle dotychczasowej wykładni art. 477[14] § 4 k.p.c. dokonanej przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 kwietnia 2007 r., I UK 316/06, przepis ten nie ma zastosowania w postępowaniu apelacyjnym, jeżeli nowe okoliczności dotyczące stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji powstały po wyroku sądu pierwszej instancji.

Mające walor nowości okoliczności dotyczące stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji, które powstały po dniu złożenia odwołania od negatywnej decyzji rentowej i nadal utrzymują się w okresie wymaganym do nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy (art. 57 ust. 1 ustawy emerytalnej), nie mogą być samodzielnie ocenione przez sąd z zastosowaniem dyspozycji art. 316 k.p.c. przede wszystkim ze względu na kodeksowy zakaz orzekania co do istoty sprawy zawarty w art. 477[14] § 4 k.p.c., który w takich przypadkach bezwzględnie zobowiązuje sąd do uchylenia zaskarżonej decyzji, przekazania sprawy ze względu na ujawnione nowości do rozpoznania organowi rentowemu i umorzenia postępowania sądowego.

Postanowienie SN z dnia 20 maja 2013 r., I UK 616/12

Standard: 57514 (pełna treść orzeczenia)