Zasądzenie kwoty tytułem zaliczki na poczet przyszłego świadczenia z umowy przyrzeczonej, a nie tytułem zadatku, jak wskazywał powód (art. 321 k.p.c.)

Nie dochodzi do naruszenia art. 321 § 1 k.p.c. w razie zasądzenia żądanej przez powoda kwoty zapłaconej na podstawie umowy przedwstępnej, według twierdzeń powoda tytułem zadatku, jeżeli wykładnia porozumienia stron prowadzi do wniosku, że była to zaliczka na poczet przyszłego świadczenia z umowy przyrzeczonej, do której zawarcia nie doszło.

Zakaz orzekania ponad żądanie dotyczy samego żądania (petitum) oraz jego podstawy faktycznej przytoczonej przez powoda w pozwie, ewentualnie później w toku postępowania przed sądem pierwszej instancji (causa petendi), dla uzasadnienia zgłoszonego żądania. Wyrokując, sąd powinien orzec nie tylko o roszczeniu zgłoszonym w pozwie i w jego granicach, ale także w granicach podstawy faktycznej podanej przez powoda (por. wyroki SN: z dnia 18 marca 2005 r., II CK 556/04, z dnia 16 czerwca 2010 r., I CSK 476/09).

Granice żądania w rozumieniu art. 321 § 1 k.p.c. określa przede wszystkim wysokość dochodzonych roszczeń, co oznacza, że sąd nie może uwzględnić roszczenia w większej wysokości niż żądał powód (zasądzić ponad żądanie). Przepis ten, określając granice wyrokowania, wskazuje również, że sąd nie może wyrokować co do rzeczy, która nie była przedmiotem żądania, czyli zasądzić coś innego niż strona żądała (por. wyrok SN z dnia 15 października 2010 r., III UK 20/10).

Nie jest wykluczone, że ustalony w sprawie stan faktyczny uzasadnia, według właściwych, zastosowanych przez sąd, przepisów prawa materialnego, orzeczenie wykraczające ponad granice żądania. W takim przypadku, przeszkodę do wydania orzeczenia wykraczającego ponad granice żądania nie stanowią jednak przepisy prawa materialnego, lecz przepisy prawa procesowego (art. 321 § 1 k.p.c.). 

Wyrok SN z dnia 16 listopada 2012 r., III CSK 73/12

Standard: 56861 (pełna treść orzeczenia)