Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego nakazu zapłaty (art. 353[2] k.p.c.)

Z uwagi na treść art. 504 § 2 (w związku z art. 353 [2] k.p.c.) przyjąć należy, że prawomocny nakaz zapłaty może być zaskarżony skargą złożoną w trybie art. 424 [1] k.p.c. Jakkolwiek, przewidziana w tym przepisie skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia przysługuje tylko od orzeczeń sądu drugiej instancji, to jednak, zgodnie z § 2 powołanego artykułu, w wypadkach wyjątkowych, dopuszczalne jest zaskarżenie prawomocnego orzeczenia wydanego przez sąd pierwszej instancji, co odnieść należy do wydanego w badanej sprawie nakazu zapłaty. Uwzględnić jednak należy, że ustawowy zwrot z § 2 powołanego artykułu, „wypadek wyjątkowy”, odnosi się nie tylko do przyczyn niezgodności z prawem orzeczenia, ale i przyczyn, dla których strona nie skorzystała z możliwości jego zaskarżenia (por. postanowienie SN z dnia 29 listopada 2006 r., II CNP 85/06). Istnienie obu tych przesłanek skarżący musi wykazać wypełniając konstrukcyjne wymaganie skargi przewidziane w art. 424 [5] § 1 pkt 5 k.p.c.

Strona zatem obowiązana jest wykazać, po pierwsze, że z wyjątkowych, obiektywnych, niezależnych od niej przyczyn nie skorzystała z przysługującego jej prawnego środka zaskarżenia i po drugie, że niezgodność z prawem zaskarżonego orzeczenia ma charakter kwalifikowany, wynikający z naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego, konstytucyjnych wolności lub praw człowieka i obywatela (por. m. in. postanowienie SN z dnia 2 lutego 2006 r. I CNP 4/06).

Obie wskazane wyżej przesłanki, muszą wystąpić łącznie, a warunek wyjątkowości dotyczy ich obu (postanowienie SN z dnia 29 listopada 2006 r., II CNP 85/06). Należy przy tym podkreślić, że co do pierwszej przesłanki, dyspozycją art. 424 [1] § 2 k.p.c. objęte są tylko takie sytuacje, gdy nieskorzystanie z przysługującego stronie ustawowego środka zaskarżenia spowodowane było wyjątkowymi okolicznościami, obiektywnie, a nie subiektywnie, uniemożliwiającymi jego wniesienie (por. m.in. postanowienia SN z dnia 21 lutego 2007 r. I CNP 5/07 i z dnia 22 marca 2007 r. II CNP 35/07).

Wnosząc skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego wyroku, strona musi wykazać, że nieskorzystanie przez nią z przysługującego środka prawnego nastąpiło z wyjątkowych powodów mających charakter siły wyższej - ciężka choroba, katastrofa, klęska żywiołowa czy wyjątkowe okoliczności leżące po stronie osób trzecich, które obiektywnie rzecz biorąc uniemożliwiły wniesienie środka zaskarżenia (por. postanowienia z dnia 2 lutego 2006 r., I CNP 4/06; z dnia 29 listopada 2006 r., II CNP 85/06; z dnia 7 lutego 2008 r., IV CNP 217/07; z dnia 10 sierpnia 2010 r., II CNP 38/10). Przepis ten nie obejmuje więc przypadków, gdy nieskorzystanie ze środka odwoławczego wynikało z naruszenia przez stronę ustawowych zasad jego wnoszenia.

Jeżeli skarżąca Spółka nie zaskarżyła w ustawowym terminie nakazu zapłaty, doręczonego jej na adres wskazany w rejestrze (art. 133 § 2a k.p.c.), na skutek okoliczności, które są kwalifikowane jako przyczyny od niej zależne bo związane z organizacją działalności jej przedsiębiorstwa, to nie jest to wystarczające do poczytania okoliczności zaniechania zaskarżenia za wyjątkową w rozumieniu powołanego wyżej przepisu.

Postanowienie SN z dnia 15 marca 2017 r., V CNP 70/16

Standard: 12894 (pełna treść orzeczenia)

Zgodnie z art. 424[1] § 1 k.p.c. skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia przysługuje od prawomocnego orzeczenia sądu drugiej instancji kończącego postępowanie w sprawie, takim orzeczeniem nie jest prawomocny nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym.

W przypadku wadliwego doręczenia nakazu zapłaty oraz pouczenia o możliwości wniesienia sprzeciwu strona powinna wystąpić z wnioskiem o przywrócenie terminu do wniesienia środka zaskarżenia oraz wnieść ten środek zaskarżenia.

Nie można aprobować poglądu, że skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia miałaby przysługiwać od wszelkich prawomocnych orzeczeń, a zwłaszcza wydanych przez sąd pierwszej instancji, które uprawomocniły się w następstwie nieskutecznego wniesienia przez stronę zwyczajnego środka zaskarżenia, np. w wyniku uchybienia terminowi do jego wniesienia czy obowiązkowi należytego opłacenia (postanowienie SN z dnia 1 października 2008 r., V CNP 79/08).

Środek ten ma charakter szczególnym i może być stosowany tylko w sytuacjach wyjątkowych. Oczywiste i rażące uchybienia popełnione muszą być przez sąd drugiej, a nie pierwszej instancji (por. np. wyrok SN z dnia 29 października 2008 r., IV CNP 45/08).

Postanowienie SN z dnia 21 maja 2013 r., II CNP 6/13

Standard: 20365 (pełna treść orzeczenia)