Pojęcie dowodu w prawie karnym

Pojęcie dowodu jest jednym z najbardziej wieloznacznych zarówno w języku potocznym, jak i na gruncie terminologii prawnej i prawniczej. Podaje się następujące znaczenia nazwy ,,dowód”:

a) przebieg rozumowania,

b) postępowanie dowodowe,

c) ostateczny wynik przebiegu myślowego,

d) środek dowodowy, e) źródło dowodowe,

f) zmysłowa percepcja środka dowodowego,

g) czynność mająca doprowadzić do ujawnienia okoliczności,

h) fakt dowodowy,

i) odmiana rozumowania

Zarówno w terminologii prawa dowodowego, a także w języku ogólnym (odmiana kulturalna języka narodowego upowszechniana przez szkołę, administrację, literaturę, media, jako środek porozumiewania się we wszystkich dziedzinach członkom narodu – J. Podracki (red.), Szkolny słownik nauki o języku, Warszawa 1998, s. 18), jak i w języku prawniczym, wyraz ,,dowód” utożsamiany jest zwykle ze środkiem dowodowym lub w nieco innym znaczeniu, ze źródłem dowodu.

W wyrażeniu ,,dowód z zeznań świadka” akcentuje się nie tyle samą informację (treść zeznań), co osobę świadka zdarzenia będącego ,,źródłem” tych zeznań. Źródłem dowodowym może być nie tylko osoba, ale także każdy materialny przedmiot (nośnik informacji), jeżeli zawiera w sobie określoną wartość informacyjną będącą pozostałością (śladem) dowodzonego faktu. 

Zależnie od źródła dowodu, środek dowodowy umożliwia ,,percepcję dowodu” (uzyskanie informacji) albo poprzez udostępnienie sądowi treści pojęciowych (np. zawartych w zeznaniach świadka lub w protokole zeznań odczytanych na rozprawie), albo poprzez udostępnienie innych niepojęciowych treści informacji (np. utrwalonych w formie fotografii, filmu, szkicu sytuacyjnego itp.).

 Źródłem treści informacyjnej niemającej charakteru pojęciowego są przede wszystkim przedmioty (rzeczy) z utrwalonymi na nich śladami przestępstwa, tzw. dowody rzeczowe.

Profesor A. Gaberle za dowody rzeczowe uznaje rzeczy stanowiące źródło dowodowe, np. przedmiot znaleziony na miejscu przestępstwa, zwłoki ludzkie, fotografia. Dostarczają one środków dowodowych w postaci swoich cech (lub ich konfiguracji) poznawanych za pomocą zmysłów. Sposobem przeprowadzenia dowodów rzeczowych są oględziny (por. A. Gaberle, Dowody w procesie karnym, Kraków 2007, s. 217 – 232).

Przyjmuje się, że dane cyfrowe stanowią rodzaj dowodów rzeczowych. Podnosi się, iż także ten dowód pozyskany z zastosowaniem odpowiednich metod, mających na celu zachowanie go przed zniszczeniem lub zniekształceniem, powinien być prezentowany w postępowaniu za pośrednictwem opinii biegłego, gdyż kod binarny może być przetworzony tylko przez odpowiednie urządzenie i oprogramowanie. Wszystkie dane zakodowane są bowiem z wykorzystaniem wyłącznie dwóch skrajnych wartości reprezentowanych przez 0 oraz 1, rozpoznawanych przez system informatyczny jako podstawowe jednostki zwane bitami (ang. binary digit, w skrócie bit). Z wykorzystaniem odpowiedniej liczby ustrukturyzowanych bitów zakodować można dowolne, zrozumiałe dla człowieka (lub maszyny) treści.

Istota oględzin to obserwacja rzeczy przy pomocy wszystkich zmysłów oraz z zastosowaniem określonych środków technicznych.

Oględziny rzeczy dotyczą cech fizycznych danego przedmiotu, a nie zawartości intelektualnej, jaką może on mieć.

Powyższe pozwala na stwierdzenie, że przedmiot oględzin przede wszystkim musi być rzeczą rozumianą jako obiekt fizyczny posiadający określone właściwości, które stanowić będą uzyskany dzięki oględzinom środek dowodowy. 

Przy dowodzie z dokumentu, chodzi o zapoznanie się, przez odczytanie, z zawartą w nim, a utrwaloną na piśmie, treścią. Nieautentyczność dokumentu (podrobienie lub przerobienie), może być dowodzona wszelkimi możliwymi środkami. To zaś w jakim zakresie dokument posiada moc dowodową, zależy od okoliczności sprawy.

Uchwała SN z dnia 9 listopada 2021 r., I KZP 3/21

Standard: 56417 (pełna treść orzeczenia)