Swoboda stron w umowach gwarancyjnych; gwarancja inna niż zabezpieczejąca wierzytelność
Umowy gwarancyjne Zasada swobody umów (art. 353[1] k.c.) Gwarancja bankowa (art. 81 p.b.)
Żeby zobaczyć pełną treść należy się zalogować i wykupić dostęp.
W granicach swobody umów możliwe jest zawieranie umów gwarancyjnych także poza przypadkami wyraźnie przewidzianymi przez ustawodawcę.
W odniesieniu do zakresu swobody stron przy zawieraniu umów gwarancyjnych nie ma pełnej zgody w literaturze ani orzecznictwie, zdecydowanie dominuje jednak pogląd dopuszczający możliwość zawierania umów gwarancyjnych także poza przypadkami wyraźnie przewidzianymi przez ustawodawcę (zob. wyroki SN: z 9 listopada 2006 r., IV CSK 208/06; z 12 lutego 2010 r., I CSK 311/09; z 6 marca 2015 r., III CSK 155/14; z 6 września 2018 r., V CSK 440/17).
Pogląd przeciwny jest wyrażany jedynie sporadycznie (wynika on przede wszystkim z wyr. SN z dnia 9 października 2014 r., IV CSK 29/14).
Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym skargę kasacyjną podziela stanowisko dominujące. Podstawą jego przyjęcia jest przede wszystkim obowiązująca w sferze stosunków zobowiązaniowych zasada swobody umów. Jej obowiązywanie nie oznacza wprawdzie, że wszystkie warianty umów gwarancyjnych są dopuszczalne, jednak wykluczenie jakiejś postaci takiej umowy wymaga odrębnego uzasadnienia, podczas gdy uzasadnienia takiego nie potrzebuje wniosek przeciwny.
Z zasady swobody umów wynika, że zagwarantowanym rezultatem może być z reguły jakiekolwiek zdarzenie, a więc nie tylko wykonanie zobowiązania przez rzeczywistego dłużnika, ale także jakiekolwiek zachowanie osoby niebędącej dłużnikiem, a nawet zdarzenie, które w ogóle nie ma charakteru zachowania człowieka. Wyjątek należałoby uczynić jedynie dla sytuacji, w którym zdarzenie powodujące powstanie odpowiedzialności gwarancyjnej byłoby określone w ten sposób, że umowa w rezultacie mogłaby skłaniać stronę lub osobę trzecią do podejmowania zachowań sprzecznych z prawem lub niemoralnych. Oczywiste jest jednak, że taki przypadek nie miał miejsca w stanie faktycznym niniejszej sprawy.
Wyrok SN z dnia 17 września 2021 r., V CSKP 166/21
Standard: 56402 (pełna treść orzeczenia)
Gwarancja, o której mowa nie jest umową nazwaną, objętą samodzielną regulacją kodeksu cywilnego, stąd jej treść kształtują strony na zasadach ogólnych. Jak trafnie wskazuje skarga kasacyjna dla oceny zobowiązań, których źródłem jest umowa podstawowe znaczenie ma zachowanie reguł swobody kontraktowej (art. 353[1] k.c.).
Powszechne w obrocie umowy o charakterze gwarancyjnym występują w różnych wariantach konstrukcyjnych i nie muszą mieścić się w granicach umowy o świadczenie przez osobę trzecią (art. 391 k.c.) lub o zwolnienie dłużnika od obowiązku świadczenia (art. 392 k.c.), które wyznaczają jedynie ich ogólne podstawy, a wówczas ich dopuszczalność i granice określa art. 353[1] k.c. (por. m.in. wyroki SN z dnia 9 listopada 2006 r., IV CSK 208/06, z dnia 12 lutego 2010 r., I CSK 311/09, z dnia 20 września 2013 r., II CSK 670/12, z dnia 29 listopada 2013 r., I CSK 90/139, z dnia 9 października 2014 r., IV CSK 29/14, Glosa 2015, nr 3, poz. 47, z dnia 24 kwietnia 2016 r., II CSK 647/14).
W piśmiennictwie przekonująco ponadto zwrócono uwagę, że odpowiedzialność gwarancyjna o charakterze odszkodowawczym może istnieć poza reżimem odpowiedzialności kontraktowej i deliktowej, a w granicach swobody kontraktowej mieści się także przyjęcie odpowiedzialności gwarancyjnej za zachowania osób trzecich bez istnienia stosunku zobowiązaniowego pomiędzy tymi osobami a gwarantem lub wierzycielem.
Przyrzeczenie gwaranta obejmujące przyjęcie ryzyka niedojścia do skutku określonego rezultatu nie ma wówczas charakteru wyręczenia, a konstrukcja gwarancji jako umowy jednostronnie zobowiązującej oparta jest na szczególnych cechach środka zabezpieczającego o charakterze samoistnym, tj. niezależnym od stosunku podstawowego łączącego wierzyciela z dłużnikiem.
Umowa między gwarantem a beneficjentem gwarancji (wierzycielem w tym stosunku prawnym) ma charakter losowy, jej przedmiotem jest zagwarantowanie zajścia określonego zdarzenia, a w razie wystąpienia określonych okoliczności, zobowiązanie do wykonania określonego świadczenia.
Na gwarancie ciąży dług o charakterze samoistnym, gdyż nie przejmuje on zobowiązania dłużnika tylko ryzyko beneficjenta gwarancji, zapewniając mu wyrównanie szkody poniesionej na skutek braku świadczenia dłużnika, przy czym jego odpowiedzialność może być ograniczona do sumy gwarancyjnej niezależnie od tego, jaka jest wysokość długu głównego.
Gwarancja jest zatem samodzielnym źródłem odpowiedzialności za nie osiągnięcie obiecanego i gwarantowanego rezultatu, nie ma charakteru akcesoryjnego i rodzi pierwotną odpowiedzialność odszkodowawczą. Gwarant może się również zwolnić z obowiązku naprawienia szkody przez spełnienie przyrzeczonego świadczenia ciążącego na dłużniku (upoważnienie przemienne - facultas alternativa). Istotą odpowiedzialności poręczyciela jest natomiast akcesoryjność oznaczająca, że poręczenie jest treściowo zależne (zawisłe) od zobowiązania głównego i dzieli jego losy.
Wyrok SN z dnia 6 września 2018 r., V CSK 440/17
Standard: 56406 (pełna treść orzeczenia)