Obowiązek adwokata informowania właściwych organów o każdej okoliczności mogącej wskazywać na pranie pieniędzy

Artykuł 6 ust. 1 dyrektywy 91/308 o przeciwdziałaniu korzystaniu z systemu finansowego w celu prania pieniędzy stanowi, że osoby objęte jej zakresem stosowania winny w pełni współpracować z właściwymi władzami zajmującymi się zwalczaniem prania pieniędzy, poprzez informowanie tych ostatnich z własnej inicjatywy o każdej okoliczności, która może wskazywać na pranie pieniędzy i dostarczanie tym samym władzom, na ich żądanie, wszelkich koniecznych informacji, stosownie do procedur ustanowionych przez właściwe ustawodawstwo.

Jeżeli chodzi o adwokatów, dyrektywa 91/308 ogranicza stosowanie tych obowiązków informowania i współpracy na dwa sposoby.

Z jednej strony, na mocy art. 2a pkt 5 dyrektywy 91/308, adwokaci są poddani obowiązkom, o których ona stanowi, a w szczególności obowiązkom informowania i współpracy, nałożonym w art. 6 ust. 1 tej dyrektywy, o tyle tylko, o ile uczestniczą oni, w sposób określony w tymże art. 2a pkt 5 w niektórych transakcjach enumeratywnie wyliczonych przez ten ostatni przepis.

Z drugiej strony, z art. 6 ust. 3 akapit drugi dyrektywy 91/308 wynika, że państwa członkowskie nie są zobowiązane do nałożenia obowiązku informowania i współpracy na adwokatów, jeżeli chodzi o informacje uzyskane od jednego z ich klientów lub otrzymanych na temat jednego z nich w związku z oceną sytuacji prawnej tego klienta, lub w związku z wykonywaniem swej funkcji obrońcy lub reprezentowania klienta w postępowaniu sądowym lub dotyczącym takiego postępowania, włączając w to porady w przedmiocie sposobu wszczęcia lub uniknięcia postępowania, niezależnie od tego, czy informacje te uzyskane lub otrzymane zostały przed, podczas lub po tym postępowaniu.

Znaczenie takiego wyłączenia podkreśla siedemnasty motyw dyrektywy 2001/97, zgodnie z którym nie byłoby właściwe, by dyrektywa 91/308 nakładała na przedstawicieli zgodnie z prawem uznanych i kontrolowanych wolnych zawodów, polegających na udzielaniu porad prawnych, na przykład adwokatów, obowiązku powiadamiania o ewentualnych podejrzeniach w kwestii prania pieniędzy w sytuacjach, w których oceniają oni sytuację prawną klienta lub reprezentują go w postępowaniu sądowym. Motyw ten stanowi ponadto, że należy wyłączyć jakikolwiek obowiązek zgłoszenia informacji uzyskanych przed, podczas i po postępowaniu sądowym lub w związku z oceną sytuacji prawnej klienta. Wreszcie ten sam motyw podkreśla, że z wyłączenia takiego wynika, iż porada prawna pozostaje poddana obowiązkowi zachowania tajemnicy zawodowej, chyba że udzielający porady sam bierze udział w działaniu polegającym na praniu pieniędzy, porada prawna udzielana jest w celu prania pieniędzy lub wie on o tym, że jego klient pragnie uzyskać poradę prawną w tych celach.

Adwokat nie będzie mógł wypełnić swej misji doradzania, obrony i reprezentacji swego klienta w odpowiedni sposób i klient ten będzie w konsekwencji pozbawiony praw, które zapewnia mu art. 6 EKPC, jeżeli adwokat w ramach postępowania sądowego lub jego przygotowywania byłby zobowiązany do współpracy z władzami publicznymi, przekazując im informacje uzyskane w trakcie konsultacji prawnych, mających miejsce w ramach takiego postępowania.

Z art. 2a pkt 5 dyrektywy 91/308 wynika, że obowiązki informowania i współpracy obejmują adwokatów tylko o tyle, o ile udzielają swemu klientowi pomocy w przygotowaniu lub przeprowadzeniu pewnych transakcji, przede wszystkim o charakterze finansowym i dotyczących nieruchomości, o których stanowi ten przepis w lit. a) lub gdy działają w imieniu i na rzecz swych klientów przy transakcjach finansowych lub transakcjach dotyczących nieruchomości. Co do zasady tego typu działania, z samej swej natury, znajdują się w kontekście, który nie ma związku z postępowaniem sądowym i tym samym pozostają poza zakresem prawa do rzetelnego procesu sądowego.

od chwili gdy zwrócono się do adwokata działającego w ramach transakcji, o której mowa w art. 2a pkt 5 dyrektywy 91/308, o pomoc w przeprowadzeniu obrony lub o reprezentowanie przed sądami, lub w uzyskaniu porady w kwestii sposobu wszczęcia lub uniknięcia postępowania sądowego, adwokat ten zostaje wyłączony, na podstawie art. 6 ust. 3 akapit drugi tej dyrektywy, z obowiązków określonych w ust. 1 tego artykułu, i w tej kwestii bez znaczenia jest to, czy informacje uzyskane lub otrzymane zostały wcześniej, w trakcie lub po postępowaniu. Wyłączenie takie pozwala chronić prawo klienta do rzetelnego procesu sądowego.

Jako że wymogi wynikające z prawa do rzetelnego procesu sądowego oznaczają z definicji powiązanie z postępowaniem sądowym oraz uwzględniając okoliczność, iż art. 6 ust. 3 drugi akapit dyrektywy 91/308 wyłącza adwokatów, w sytuacji gdy ich działalność charakteryzuje takie powiązanie, z obowiązków informowania i współpracy, o których stanowi art. 6 ust. 1 tej dyrektywy, wyżej wymienione wymogi zostają zachowane.

Trzeba natomiast uznać, że wymogi związane z prawem do rzetelnego procesu sądowego nie sprzeciwiają się temu, by adwokaci, w sytuacji gdy działają w dokładnie określonych ramach działalności wymienionych w art. 2a pkt 5 dyrektywy 91/308, lecz w kontekście nieobjętym zakresem art. 6 ust. 3 akapit drugi tej dyrektywy, zostali poddani obowiązkom informowania i współpracy, wprowadzonym przez art. 6 ust. 1 tej dyrektywy, gdy tego rodzaju obowiązki są uzasadnione, jak to w szczególności podkreśla motyw trzeci dyrektywy 91/308, koniecznością efektywnego przeciwdziałania praniu pieniędzy, które wywiera znaczący wpływ na rozwój przestępczości zorganizowanej, która sama stanowi szczególne zagrożenie dla społeczeństw państw członkowskich.

W świetle powyższego należy stwierdzić, że obowiązki informowania i współpracy z władzami odpowiedzialnymi za zwalczanie prania pieniędzy, wprowadzone w art. 6 ust. 1 dyrektywy 91/308 i nałożone na adwokatów w art. 2a pkt 5 tej dyrektywy, z zastrzeżeniem art. 6 ust. 3 akapit drugi tej dyrektywy, nie naruszają prawa do rzetelnego procesu sądowego, jaki gwarantuje art. 6 EKPC i art. 6 ust. 2 UE.

Wyrok TSUE z dnia 26 czerwca 2007 r., C-305/05

Standard: 56197 (pełna treść orzeczenia)