Ustalenie bezprawności subiektywnie zabarwionej, zawinonej

W dziedzinie naruszenia dóbr osobistych mamy niejednokrotnie sytuacje, w których udzielenie ochrony uzależnione jest od ustalenia bezprawności subiektywnie zabarwionej.

Idzie tu o sytuacje, w których ocena bezprawności naruszenia dobra osobistego jest uzasadniona tylko wtedy, gdy sprawca naruszenia działał w sposób zawiniony. Orzecznictwo SN dostarcza przykładów subiektywizacji bezprawności przy ocenie naruszenia dóbr osobistych. Przykładem może być orzeczenie z 22 XI 1966 r. I CR 404/60, w którym SN stwierdził, że "ujemna ocena postępowania dokonana przez organ władzy państwowej w granicach jego ustawowej działalności, gdyby nawet nie była w konkretnych okolicznościach dostatecznie usprawiedliwiona (np. przez błędną sumę pewnych faktów lub ze względu na brak pełnego materiału faktycznego) nie jest oceną bezprawną". Działanie organów administracji państwowej podjęte w ramach obowiązującego porządku prawnego może być, zdaniem SN, uznane za bezprawne tylko w razie umyślnej zniewagi lub złej wiary tych organów.

W orzeczeniu z 3 V 1968 r., II CR 163/68 SN uznał, że poświadczenia składane w sprawach karnych i cywilnych na uzasadnienie roszczenia bądź na uzasadnienie obrony mogą być uznane za bezprawne tylko wtedy, gdy przedmiotowo nie służą obronie prawnej osobie działającej, a podmiotowo nie są podyktowane wolą działającego wystąpienia w obronie swego prawa.

Pozwana, jako pełnomocnik procesowy, składała w sprawie o przywrócenie wykonywania władzy rodzicielskiej oświadczenia i opinie dotyczące postępowania powódki za swego mocodawcę i brak w tych oświadczeniach i opiniach umyślnej zniewagi oraz zbędności składania ich w obronie reprezentowanego, nie można zatem uznać, by były one bezprawne.

Można zatem stwierdzić, że oświadczenia pełnomocnika procesowego składane w postępowaniu sądowym imieniem reprezentowanego, naruszające dobra osobiste strony przeciwnej, mogą być uznane za bezprawne, jeżeli zawierają fakty i oceny przedstawione ze świadomością niezgodności ich z prawdą. Oświadczeniom pozwanej nie można w świetle okoliczności faktycznych przypisać takiego stwierdzenia.

Wyrok SN z dnia 19 października 1989 r., II CR 419/89

Standard: 56185 (pełna treść orzeczenia)