Stwierdzenie zasiedzenia nieruchomości w postępowaniu działowym

Spadkobierca, który twierdzi, że nabył przez zasiedzenie własność nieruchomości stanowiącej poprzednio własność spadkodawcy i wchodzącej w skład spadkowego gospodarstwa rolnego, może w postępowaniu działowym wystąpić o stwierdzenie zasiedzenia. Zarzut spadkobiercy, że stał się właścicielem takiej nieruchomości na podstawie przepisów o zasiedzeniu, zmierza w istocie do osiągnięcia takiego samego skutku, wobec czego zarzut ten należy potraktować jako wniosek o stwierdzenie zasiedzenia i - po stosownym uzupełnieniu go w miarę potrzeby - rozpoznać w postępowaniu działowym, jeżeli w tym przedmiocie nie orzeczono już w odrębnym postępowaniu.

Z chwilą wszczęcia postępowania o dział spadku stwierdzenie zasiedzenia przez spadkobiercę nieruchomości spadkowej może nastąpić tylko w tym postępowaniu (art. 684, 685 i 688 k.p.c. w związku z art. 618 § 2 k.p.c.). Będącą więc w toku sprawę o stwierdzenie zasiedzenia przekazuje się do dalszego rozpoznania sądowi prowadzącemu postępowanie o dział spadku.

Wniosek o stwierdzenie zasiedzenia sąd prowadzący sprawę o dział spadku może rozstrzygnąć bądź w postanowieniu wstępnym (art. 685 k.p.c.), bądź w sentencji postanowienia działowego. Jeżeli kwestia zasiedzenia jest między uczestnikami sporna, z reguły wskazane jest wydanie postanowienia wstępnego.

Nabycie przez spadkobiercę w drodze zasiedzenia własności nieruchomości należącej do spadku nie ma w zasadzie wpływu na ustalenie jego schedy z pozostałego majątku spadkowego. Inaczej jest jednak w wypadku, gdy podstawą objęcia przez ustawowego spadkobiercę nieruchomości w posiadanie, które doprowadziło do zasiedzenia, było nieformalne wydzielenie mu tej nieruchomości przez spadkodawcę (np. tytułem wyposażenia) albo gdy podstawą objęcia w posiadanie był dokonany między spadkobiercami, dziedziczącymi na podstawie testamentu lub z ustawy, faktyczny (nieformalny) podział spadku. W obu tych wypadkach nabyty przez zasiedzenie przedmiot podlega zaliczeniu na poczet przysługującej spadkobiercy schedy spadkowej. Do takiego zaliczenia stosuje się odpowiednio przepisy art. 1040 i 1042 k.c.

Po prawomocnym zaliczeniu konkretnej nieruchomości do masy spadkowej i po uwzględnieniu jej w dziale spadku, uczestnik postępowania działowego nie może dochodzić w odrębnym postępowaniu stwierdzenia zasiedzenia własności tej nieruchomości.

Uchwała SN z dnia 15 grudnia 1969 r., III CZP 12/69

Standard: 56149 (pełna treść orzeczenia)