Wpływ wniosku o przywrócenie terminu na bieg postępowania (art. 172 k.p.c.)

Rola wniosku o przywrócenie terminu (art. 168 i nast. k.p.c.) jest specyficzna. Samo złożenie wniosku nie wpływa na wykonanie orzeczenia (art. 173 k.p.c.), a zatem nie podważa jego prawomocności. Jeżeli jednak wniosek (złożeniu którego musi towarzyszyć dokonanie czynności, której termin został uchybiony) zostanie uwzględniony - powstaje sytuacja procesowa, jaka miałaby miejsce, gdyby strona dokonała czynności we właściwym czasie.

Postępowanie o przywrócenie terminu do zaskarżenia nakazu zapłaty musi toczyć się po uprawomocnieniu się tego nakazu. Jeśli jednak okaże się skuteczne - nakaz utraci prawomocność, a nawet - skoro jest to nakaz wydany w postępowaniu upominawczym - straci moc (art. 505 k.p.c.). Mając na względzie ten skutek art. 173 k.p.c. upoważnia sąd, stosownie do okoliczności, do wstrzymania postępowania lub wykonania orzeczenia. Mimo więc, że orzeczenie formalnie pozostanie prawomocne i wykonalne - złożenie wniosku o przywrócenie terminu do zaskarżenia takiego orzeczenia spowodować może wstrzymanie jego realizacji.

Postanowienie SN z dnia 29 czerwca 2010 r., III CZ 26/10

Standard: 11809 (pełna treść orzeczenia)

Instytucja przywrócenia terminu do dokonania czynności procesowej ma charakter szczególny. Pozwala na usunięcie niekorzystnych dla strony skutków procesowych uchybienia terminom ustawowym lub sądowym w wypadkach, kiedy nastąpiło to bez winy strony. Nadzwyczajność przywrócenia terminu tkwi w tym, że jego skutkiem jest zaburzenie porządku czynności procesowych i podważenie ich nieodwracalności.

Przywrócenie terminu może prowadzić do uchylenia prawomocności orzeczeń, a w konsekwencji - narusza stabilność obrotu prawnego. W piśmiennictwie zwraca się uwagę, że instytucja wprowadzająca swoistą niepewność do postępowania cywilnego powinna być obwarowana poważnymi ograniczeniami formalnymi i merytorycznymi.

Uwzględnienie wniosku oznacza, że spóźnioną czynność procesową traktuje się, jakby była dokonana we właściwym terminie. Natomiast negatywne załatwienie wniosku (czy to poprzez odrzucenie, czy przez oddalenie) pociąga za sobą konieczność wydania odrębnego orzeczenia o czynności będącej przedmiotem wniosku, która - jako spóźniona - będzie bezskuteczna (art. 167 k.p.c.).

Sam wniosek o przywrócenie terminu nie pełni samodzielnej funkcji. Jest on wnoszony w tym celu, aby doprowadzić do skuteczności równocześnie podejmowaną z opóźnieniem inną, zasadniczą czynność.

Złożenia wniosku o przywrócenie terminu do wniesienia środka zaskarżenia nie można z powyższych względów traktować jako czynności inicjującej kolejny etap postępowania głównego w sprawie. Wynika z tego, że nawet jeśli uchybienie dotyczy środka odwoławczego, negatywne dla strony zakończenie postępowania o przywrócenie terminu nie kończy jednocześnie postępowania głównego. Postępowanie główne kończy się dopiero w wyniku odrzucenia środka odwoławczego, które stanowi następstwo nieuwzględnienia przez sąd wniosku o przywrócenie terminu.

Podzielić należy pogląd Sądu Najwyższego, wyrażony w uchwale (7) z dnia 31 maja 2000 r. (III ZP 1/00) i dominujący w doktrynie, że postanowieniami kończącymi postępowanie w sprawie są te postanowienia, których uprawomocnienie się trwale zamyka drogę do rozstrzygnięcia sprawy co do istoty przez sąd danej instancji.

Uchwała SN z dnia 4 stycznia 2008 r., III CZP 119/07

Standard: 56082 (pełna treść orzeczenia)