Odszkodowanie należne poszkodowanemu zamieszkałemu za granicą za całkowite zniszczenie samochodu

Odszkodowanie należne poszkodowanemu zamieszkałemu za granicą za całkowite zniszczenie samochodu może odpowiadać cenie nabycia takiego samego lub podobnego samochodu u zagranicznego, profesjonalnego sprzedawcy.

Wysokość odszkodowania należy określić według kursu waluty obcej z tej samej daty, z której cenę samochodu przyjęto za podstawę ustalenia odszkodowania.

Okoliczność, że przedmiotem szkody jest samochód i że był on zarejestrowany za granicą nie powoduje, iż ustalenie odszkodowania za jego zniszczenie powinno nastąpić według jakichś szczególnych zasad ani nie uzasadnia odstąpienia od ogólnych zasad ustalania odszkodowania. W zasadzie nie jest też istotne, że poszkodowanym jest cudzoziemiec. Natomiast nie można nie uwzględnić - jako szczególnej okoliczności - tego, że poszkodowany zamieszkuje za granicą (zwłaszcza gdy zarazem nie jest obywatelem polskim). Okoliczność tę należy zatem wziąć pod uwagę przy ustalaniu odszkodowania według zasad określonych w kodeksie cywilnym. Zasady te, jako podstawową funkcję odszkodowania uwzględniają jego funkcję kompensacyjną.

Odszkodowanie powinno przywrócić w majątku poszkodowanego stan naruszony zdarzeniem wyrządzającym szkodę. Cel ten realizuje naprawienie szkody uwzględniające indywidualną sytuację poszkodowanego. Jedynie ono umożliwia pełne naprawienie szkody. W razie wyrządzenia szkody polegającej na całkowitym zniszczeniu samochodu odszkodowanie powinno zatem w zasadzie być ustalone w wysokości umożliwiającej poszkodowanemu nabycie takiego samego samochodu, a w razie niemożliwości nabycia takiego samego pojazdu - nabycie samochodu najbardziej doń zbliżonego pod względem technicznym, walorów użytkowych i stanu zużycia. Jedynie wyjątkowo wysokość szkody może określać wartość samochodu ustalona według ceny, za jaką mógł być on zbyty przez poszkodowanego, gdyby nie jego całkowite zniszczenie. Może tak być tylko wówczas, gdy ustalone zostanie, że samochód nie był w chwili wyrządzenia szkody przedmiotem normalnego używania i korzystania z niego przez poszkodowanego, ale był przedmiotem przeznaczonym do zbycia.

Rozmiar szkody, jakiej poszkodowany doznał wskutek całkowitego zniszczenia samochodu, wyznacza w tej sytuacji uszczerbek, jaki powstał w jego majątku wskutek utraty możliwości uzyskania ceny zbycia samochodu.

Stosownie do art. 363 § 2 k.c. wysokość odszkodowania powinna być ustalona według cen z daty ustalenia odszkodowania, chyba że szczególne okoliczności wymagają przyjęcia za podstawę cen istniejących w innej chwili. Jeżeli chodzi o poszkodowanego zamieszkałego w kraju, będą to ceny na rynku krajowym. Dla poszkodowanego, który zamieszkuje za granicą (a w dodatku jest obywatelem innego państwa), rozmiaru poniesionej przez niego szkody nie określają jednak ceny występujące w Polsce. Dla faktu doznania przez takiego poszkodowanego uszczerbku majątkowego na skutek wyrządzenia mu szkody okoliczność, że miejscem wyrządzenia szkody była Polska, jest okolicznością przypadkową. 

Aby odszkodowanie spełniało warunek pełnego naprawienia szkody i uwzględniało realnie istniejące możliwości naprawienia szkody, powinno ono umożliwiać poszkodowanemu nabycie takiego samego lub podobnego samochodu w kraju jego zamieszkania. Odszkodowanie powinno zatem być ustalone według cen samochodów w tym kraju.

W krajach o gospodarce wolnorynkowej nie ma jednolitych, obowiązujących cen. Wysokość cen zależy w szczególności od rodzaju (kategorii) podmiotu, który dokonuje sprzedaży. Różnice cen są nieraz dość znaczne. Tak jest, jeżeli chodzi o rynek samochodów używanych w RFN. Cenami reprezentatywnymi dla tego rynku nie są ceny uzyskiwane przez indywidualnych zbywców samochodów, którzy stanowią margines tego rynku, ale ceny, za jakie można nabyć samochód u sprzedawcy zawodowo trudniącego się sprzedażą samochodów używanych. Są to więc ceny miarodajne dla ustalenia odszkodowania za całkowite zniszczenie samochodu.

Przyjęcie, że podstawę do ustalenia tego odszkodowania stanowią ceny samochodów za granicą, a więc wyrażone w walucie obcej, stwarza konieczność ich "przeliczenia" na pieniądz polski. Wątpliwość budzi jedynie chwila, która jest właściwa dla tego przeliczenia, tj. według kursu waluty obcej z jakiej daty przeliczenie to powinno zostać dokonane. Dla rozstrzygnięcia tej wątpliwości decydujące jest to, że przeliczenie, o którym mowa, jest elementem ustalenia odszkodowania. Powinno ono być zatem dokonane według kursu waluty obcej z tej samej daty, z której cenę samochodu przyjęto za podstawę ustalenia odszkodowania (art. 363 § 2 k.c.).

Uchwała SN z dnia 19 marca 1998 r., III CZP 72/97

Standard: 55805 (pełna treść orzeczenia)