Zgoda przysposabianego na przysposobienie i jego wysłuchanie w sprawie o przysposobienie (art. 576 § 2 k.p.c. i art. 118 k.r.o.)

Sąd odstępuje od wysłuchania przysposabianego, który nie ukończył 13 lat, jeżeli – poza sytuacją uregulowaną w art. 118 § 3 k.r.o. – nie pozwala na to jego rozwój, stan zdrowia i stopień dojrzałości.

Z art. 576 § 2 k.p.c. wynika, że w sprawie o przysposobienie sąd ma obowiązek wysłuchać – poza salą posiedzeń sądowych – przysposabianego, jeżeli jego rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości na to pozwala i uwzględnić w miarę możliwości jego rozsądne życzenia. Przewidziana w tym przepisie powinność wysłuchania stanowi realizację postanowień Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i Konwencji o prawach dziecka, przyjętej przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych w Nowym Jorku dnia 20 listopada 1989 r. (Dz. U. z 1991 r., Nr 120, poz. 526 ze zm.; dalej: „Konwencja o prawach dziecka”). Art. 72 ust. 3 Konstytucji nakłada na organy władzy publicznej oraz osoby odpowiedzialne za dziecko obowiązek wysłuchania dziecka i w miarę możliwości uwzględnienia jego zdania. Art. 12 Konwencji o prawach dziecka stanowi natomiast, że Państwa-Strony zapewniają dziecku, które jest zdolne do kształtowania swych własnych poglądów, prawo do swobodnego wyrażania własnych poglądów we wszystkich sprawach dotyczących dziecka, przyjmując je z należytą wagą, stosownie do wieku oraz dojrzałości dziecka.

Celem wspomnianego wysłuchania jest uzyskanie od dziecka informacji, które mogą mieć znaczenie dla ustalenia, czy przysposobienie może być orzeczone (por. postanowienie SN z dnia 2 grudnia 2011 r., III CSK 65/11).

W wypadku odstąpienia od wysłuchania przysposabianego sąd powinienem wyjaśnić przyczyny tej decyzji. Jest to niezbędne do oceny zasadności tej decyzji i odparcia ewentualnego zarzutu nieuzasadnionego pominięcia obowiązku wysłuchania przysposabianego.

Postanowienie SN z dnia 22 czerwca 2012 r., V CSK 283/11

Standard: 55458 (pełna treść orzeczenia)

W sprawie o przysposobienie przysposabiany, który nie ukończył 13 lat, powinien być wysłuchany przez sąd, chyba że nie jest w stanie pojąć znaczenia przysposobienia albo z oceny stosunku między nim a przysposabiającym wynika, iż uważa się on za dziecko przysposabiającego, a wysłuchanie byłoby sprzeczne z jego dobrem.

Z art. 576 § 2 k.p.c. wynika, że w sprawie o przysposobienie sąd ma obowiązek wysłuchać – poza salą posiedzeń sądowych – przysposabianego, jeżeli jego rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości na to pozwala i uwzględnić w miarę możliwości jego rozsądne życzenia. Przewidziana w tym przepisie powinność wysłuchania stanowi realizację postanowień Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i Konwencji o prawach dziecka. Art. 72 ust. 3 Konstytucji nakłada na organy władzy publicznej oraz osoby odpowiedzialne za dziecko obowiązek wysłuchania dziecka i w miarę możliwości uwzględnienia jego zdania. Art. 12 Konwencji o prawach dziecka stanowi natomiast, że Państwa-Strony zapewniają dziecku, które jest zdolne do kształtowania swych własnych poglądów, prawo do swobodnego wyrażania własnych poglądów we wszystkich sprawach dotyczących dziecka, przyjmując je z należytą wagą, stosownie do wieku oraz dojrzałości dziecka.

Celem wspomnianego wysłuchania jest – jak trafnie podkreśla się w piśmiennictwie – uzyskanie od dziecka informacji dotyczących np. jego stosunków z przysposabiającym, ich wzajemnego zrozumienia, stopnia przywiązania i in. Wysłuchanie może więc dostarczyć sądowi informacji istotnych dla oceny, czy przysposobienie i jego rodzaj będą zgodne z dobrem dziecka, mającym rozstrzygające znaczenie dla ustalenia, czy przysposobienie może być orzeczone (art. 114 § 1 k.r.o.),

Podkreśleniem stanowiącego zasadę obowiązku wysłuchania przysposabianego, który nie ukończył 13 lat, ale może pojąć znaczenie przysposobienia, jest regulacja zawarta w art. 118 § 3 k.r.o., przewidująca wyjątkowo możliwość orzeczenia przysposobienia bez wysłuchania przysposabianego. Zgodnie z tym przepisem sąd opiekuńczy może odstąpić od wysłuchania przysposabianego, jeżeli z oceny stosunku między przysposabiającym i przysposabianym wynika, że uważa się on za dziecko przysposabiającego, a wysłuchanie byłoby sprzeczne z dobrem dziecka.

Postanowienie SN z dnia 2 grudnia 2011 r., III CSK 65/11

Standard: 69873 (pełna treść orzeczenia)