Ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym w trybie powództwa z art. 10 u.k.w.h.

Właściwym postępowaniem, w którym należy zgłosić wniosek o ustalenie nierównych udziałów jest postępowanie o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej (art. 567 k.p.c.), w którym sąd dokonuje kompleksowego rozliczenia między byłymi małżonkami.

Ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym może nastąpić także w procesie o ustalenie (art. 189 k.p.c.). Jeżeli wspólność ustała przed dniem wydania orzeczenia w sprawie o usunięcie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym, a nie nastąpiło ustalenie nierównych udziałów w majątku wspólnym, którego domaga się jedno z byłych małżonków, to okoliczność ta - zważywszy na wskazany na wstępie cel postępowania opartego na żądaniu z art. 10 u.k.w.h. - może stanowić "zachętę" do rozstrzygnięcia i tej kwestii, aby wpis był aktualny.

W doktrynie oraz najnowszym orzecznictwie Sądu Najwyższego (por. wyrok z dnia 19 lutego 2003 r., V CKN 1614/00) prezentowany jest pogląd, że powództwo z art. 10 u.k.w.h. - wbrew stanowisku wyrażonemu w licznych orzeczeniach sądowych - nie jest szczególnym rodzajem powództwa o ustalenie, lecz jest powództwem służącym zaspokojeniu roszczenia typu rzeczowego (actio in rem), przy pomocy którego powód domaga się nie tylko ustalenia praw lub stosunku prawnego, lecz także wydania orzeczenia zastępującego oświadczenie woli osoby błędnie wpisanej do księgi wieczystej. Pogląd ten należy podzielić, nie ulega bowiem wątpliwości, że inne są funkcje i podstawa prawna procesu o ustalenie istnienia lub nieistnienia prawa lub stosunku prawnego oraz procesu o uzgodnienie ujawnionego w księdze wieczystej stanu prawnego nieruchomości z rzeczywistym stanem prawnym. Inaczej sformułowane są żądania w obu procesach oraz inna jest treść sentencji wyroków uwzględniających te powództwa.

Postępowanie toczące się na podstawie art. 10 u.k.w.h. ogranicza się do tylko do jednego (choćby najbardziej wartościowego) z przedmiotów, które wchodzą w skład majątku wspólnego. Sąd uwzględniając powództwo nie ustala prawa, lecz nakazuje dokonanie wpisu o ustalonej treści. Rozstrzygnięcie nie może więc dotyczyć innych składników majątku wspólnego. Przyjęcie, że w postępowaniu tym dopuszczalne jest rozstrzygnięcie o nierównych udziałach w majątku wspólnym oznaczałoby taki właśnie skutek.

Wyrok SN z dnia 8 czerwca 2005 r., I CK 701/04

Standard: 55299 (pełna treść orzeczenia)