Dochodzenia przez gminę wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z placu targowego

Pobieranie przez gminę prowadzącą targowisko świadczeń publicznoprawnych – przewidzianych w ustawie z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (jedn. tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 9, poz. 84) – od osób dokonujących sprzedaży na tym targowisku, nie stoi na przeszkodzie dochodzeniu przez gminę jako właściciela wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z części nieruchomości gruntowej, na której zlokalizowano targowisko.

Zgodnie z przepisami dekretu z dnia 2 sierpnia 1951 r. o targach i targowiskach, obowiązującego w czasie rozpoznania sprawy, prowadzenie targowisk jest zadaniem własnym gminy, przy czym przez targowisko należy rozumieć wszystkie miejsca i budowle (hale targowe, bazary) przeznaczone do handlu ze stoisk, wozów, koszów itp. To gmina ustala lokalizację targowisk i ich regulaminy, określając w nich m.in. warunki dopuszczenia do sprzedaży na targowisku. Realizując te zadania własne w ramach działania jako podmiotu prawa publicznego, gmina stosuje przepisy ustawy z dnia 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych, które przewidują opłatę targową albo podatek od nieruchomości, pobierane od osób dokonujących sprzedaży na targowisku, przy czym art. 15 ust. 3 tej ustawy stanowi, że opłatę targową pobiera się niezależnie od należności przewidzianych w odrębnych przepisach za korzystanie z urządzeń targowych oraz inne usługi świadczone przez prowadzącego targowisko.

Są to należności publicznoprawne. Podatek od nieruchomości jest należnością publicznoprawną od własności, użytkowania wieczystego lub posiadania nieruchomości, zaś opłata targowa, to podatek od czynności sprzedaży, który pobiera się od każdego, kto oferuje sprzedaż, i to niezależnie od tego, czy ma to miejsce na targowisku, czy poza nim. 

W ustawach o samorządzie gminnym oraz o podatkach i opłatach lokalnych, a także w dekrecie o targach i targowiskach nie ma przepisu, z którego można wyprowadzić wniosek, że w tym przypadku do gminy jako właściciela nieruchomości wyłączone jest stosowanie przepisów prawa cywilnego. Gdyby nawet taki przepis wprowadzono, to nie można byłoby uzasadnić jego zgodności z Konstytucją. Błędne jest zatem założenie pozwanego, że stosunek między pozwanym a powodową Gminą w zakresie korzystania z targowiska to stosunek regulowany wyłącznie przepisami prawa publicznego w tym sensie, że nie wchodzi w rachubę zastosowanie przepisów prawa cywilnego.

Należy odróżnić dwie płaszczyzny. Pierwsza, to korzystanie przez pozwanego z targowiska jako miejsca i budowli przeznaczonych do prowadzenia handlu, a druga to stałe korzystanie przez pozwanego z części gruntu, na którym posadowił obiekty handlowe. Wzajemne prawa i obowiązki na pierwszej płaszczyźnie to sfera prawa publicznego, w której szczególne znaczenie ma ustawa o podstawach i opłatach lokalnych, przewidująca należności publicznoprawne, tj. opłatę targową lub podatek od nieruchomości. Są to należności wyłączne w tym znaczeniu, że powodowa Gmina nie może pobierać innych należności o charakterze publicznoprawnym. Korzystanie z gruntu stanowiącego własność powodowej Gminy należy natomiast oceniać w sferze cywilnoprawnej; Gmina może uregulować tę kwestię umową zezwalającą na korzystanie z nieruchomości (§ 4 regulaminu targowiska wymagał zawarcia umowy dzierżawy). Takie stanowisko zostało jednoznacznie wyrażone w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 26 lutego 2004 r., III SK 2/04

Wyrok SN z dnia 23 listopada 2004 r., I CK 274/04

Standard: 55039 (pełna treść orzeczenia)