Bezciężarowe odłączenie części nieruchomości; odłączenie części nieruchomości bez obciążenia jej hipoteką

Używane w praktyce notarialnej sformułowanie „zgoda na odłączenie części nieruchomości bez obciążenia jej hipoteką” dotyczy sytuacji, w której nieruchomość obciążona hipoteką ulega podziałowi, a wierzyciel hipoteczny zrzeka się hipoteki, mającej – stosownie do art. 76 ust. 1 u.k.w.h. – obciążać nowopowstałą nieruchomość. Założenie dla wydzielonej części księgi wieczystej bez wpisania w niej hipoteki zastępuje czynność ujawnienia hipoteki łącznej obciążającej tę część oraz czynność wykreślenia hipoteki (art. 76 ust. 1 w związku z art. 96 u.k.w.h.).

Powyższe sformułowanie jest adekwatne tylko do sytuacji, w której nieruchomość utworzona przez podział nie podlega obciążeniu hipoteką łączną ex lege. Zważywszy, że istota wniosku o tzw. bezciężarowe odłączenie części nieruchomości wyraża się w żądaniu niewpisania hipoteki do nowozałożonej księgi wieczystej należy przyjąć, iż bez względu na powoływanie się wnioskodawcy na zrzeczenie się hipoteki przez wierzyciela, wniosek podlega uwzględnieniu, jeżeli z jego treści oraz dołączonych dokumentów wynika, że z mocy samego prawa hipoteka łączna ani żadna inna nie podlega wpisaniu.

Sąd wieczystoksięgowy, który w takim przypadku pomija okoliczności przytoczone przez wnioskodawcę na uzasadnienie jego żądania, nie narusza zasady orzekania w granicach wniosku i nieorzekania ponad żądanie (art. 626[8] § 1 oraz art. 321 § 1 w związku z art. 13 § 2 k.p.c.).

Badanie przez sąd skutków materialnoprawnych czynności, o której mowa we wniosku i dołączonych dokumentach nie prowadzi do zmiany żądania, lecz do zmiany prawnej podstawy żądania. Poszukiwanie właściwej normy prawnej stanowiącej podstawę orzekania jest zawsze rzeczą sądu, który nie jest związany oceną prawną wyrażoną w tym zakresie przez wnioskodawcę.

Postanowienie SN z dnia 13 stycznia 2005 r., IV CK 426/04

Standard: 55033 (pełna treść orzeczenia)