Dochodzenie roszczeń rozdrobnionych w postępowaniu rozporoszonym (art. 505[3] § 3 k.p.c.)

Sprawa, w której powód dochodzi kwoty niższej, niż wskazana w art. 505[1] pkt 1 k.p.c., stanowiącej resztę zaspokojonego wcześniej roszczenia, którego wysokość przekraczała kwotę określoną w powyższym przepisie, podlega rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym.

Przepis art. 505[3] § 2 (obecnie § 3) k.p.c. stanowi natomiast, że jeżeli powód dochodzi części roszczenia, sprawa podlega rozpoznaniu w postępowaniu uproszczonym tylko wtedy, gdy postępowanie to byłoby właściwe dla całego roszczenia wynikającego z faktów przytoczonych przez powoda; w przeciwnym wypadku sprawa rozpoznawana jest z pominięciem przepisów rozdziału o postępowaniu uproszczonym.

Przepis ten dotyczy tzw. roszczeń rozdrobnionych. Chodzi w nim o dochodzenie przez powoda tylko części przysługującego mu roszczenia, na przykład na próbę, w celu uzyskania tzw. prejudykatu. Takie częściowe dochodzenie roszczenia w postępowaniu uproszczonym jest co do zasady możliwe, jednak tylko wówczas, gdy postępowanie to byłoby również właściwe dla całego roszczenia wynikającego z faktów przytoczonych przez powoda, to znaczy gdyby powód, któremu przysługuje w stosunku do pozwanego roszczenie przykładowo w kwocie 4000 zł, dochodził tylko jego części w kwocie 2000 zł. Niedopuszczalne byłoby natomiast stosowanie przepisów o postępowaniu uproszczonym w sytuacji, w której powód, mający w stosunku do pozwanego roszczenie w wysokości przykładowo 20 000 zł, dochodził tylko jego części w kwocie 2000 zł, gdyż art. 505[3] § 2 (obecnie § 3) k.p.c. ma przede wszystkim zapobiec możliwości wykorzystania postępowania uproszczonego, przeznaczonego do rozstrzygania spraw drobnych i prostych, w celu uzyskiwania wyroków przesądzających co do zasady o słuszności roszczenia o znacznej wartości, które nie powinno być rozstrzygane w tym postępowaniu.

W omawianym przepisie chodzi o roszczenie w znaczeniu materialnoprawnym, a nie procesowym, tylko bowiem roszczenie w znaczeniu materialnym może być dochodzone przez powoda częściami.

Jeżeli powód twierdzi w pozwie, że przysługiwało mu w stosunku do pozwanego roszczenie w określonej wysokości i pozwany część tego roszczenia już zaspokoił, wobec czego powód dochodzi przed sądem tylko reszty niezaspokojonego roszczenia, to w istocie powód w takiej sytuacji dochodzi całego przysługującego mu roszczenia, a nie tylko jego części. Roszczenie zaspokojone wygasa w takiej części, w jakiej zostało zaspokojone, wobec czego pozostaje już tylko roszczenie w wysokości niezaspokojonej należności, która stanowi w tej sytuacji całe roszczenie, a nie jego część. 

W rozumieniu art. 505[3] § 2 (obecnie § 3) k.p.c. dochodzenie roszczenia w części oznacza dochodzenie części roszczenia, które przysługuje powodowi wobec pozwanego według faktów przytoczonych w pozwie, a nie o część roszczenia, która w ramach danego stosunku prawnego w ogóle przysługiwała powodowi i pozostała po zaspokojeniu reszty. Gdy zatem, według twierdzeń pozwu, ze stosunku zobowiązaniowego wynikało dla powoda pierwotnie określone roszczenie, którego wartość przekraczała próg kwotowy wskazany w art. 505[1] pkt. 1 k.p.c., jednak przed wytoczeniem powództwa doszło w wyniku zaspokojenia części należności do obniżenia wartości roszczenia poniżej tego progu, nie ma podstaw do stosowania art. 505[3] § 2 (obecnie § 3) k.p.c. (...)

Uchwała SN z dnia 11 lutego 2005 r., III CZP 83/04

Standard: 55024 (pełna treść orzeczenia)