Zakres (przedmiotu) zakazu konkurencji i stopień jego konkretyzacji (art. 101[2] k.p.)

Określenie dopuszczalnego umownego zakresu zakazu konkurencyjnego przybiera wymiar zindywidualizowany, a treść umowy oraz towarzyszące jej zawarciu okoliczności oceniane są przez pryzmat dyrektyw interpretacyjnych zawartych w art. 65 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p. Tym samym zakres zakazu konkurencji wyznaczany jest obiektywnymi i subiektywnymi czynnikami. Pierwszy odwołuje się do realnej możliwości naruszenia interesu pracodawcy. Drugi kładzie nacisk na umowne określenie przedmiotu zakazu.

Umowny charakter zobowiązania zmusza do uwzględnienia czynnika polegającego na ochronie pracownika. Sprowadza się on do postulatu takiego ukształtowania umowy o zakazie konkurencji, który nie prowadzi do nieuzasadnionego ograniczania wolności podejmowanego zatrudnienia. Jeżeli zatem w ocenie pracodawcy zwierającego umowę o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy, zakaz miał dotyczyć podejmowania działalności konkurencyjnej przez powoda jedynie na terytorium tych krajów, na których działa grupa V. International Holding GMBH, to nie można dokonywać wykładni rozszerzającej tak określonej treści umowy wraz ze zmianą podmiotu zatrudniającego.

Nadmierne ograniczenie wolności wyboru wykonywania zawodu oraz miejsca świadczenia pracy może być potraktowane jako naruszenie przepisu art. 65 ust. 1 Konstytucji RP. Nazbyt szerokie zakreślenie zakazu konkurencji może również pozostawać w opozycji do zasady wolności działalności gospodarczej (art. 20 Konstytucji RP). Oznacza to, że wprawdzie skonkretyzowanie obowiązku pracownika pozostawione zostało woli stron, a jego beneficjentem jest pracodawca, jednak fałszywe jest twierdzenie, że kontrahenci mają dowolność w zakresie ustalenia zakazu konkurencji. Konkluzja ta może mieć znaczenie w trakcie sądowej weryfikacji zachowania pracownika.

Należy podkreślić, że zakres zakazu konkurencji może być przez strony umowy zmieniany, konkretyzowany czy dostosowywany do zmieniającej się sytuacji w czasie jej trwania. Czynność taka musi opierać się na wzajemnych uzgodnieniach, chyba że sama umowa przewiduje inny tryb wprowadzenia zmian (por. wyrok SN z dnia 24 maja 2011 r., II PK 298/10).

Precyzyjne określenie zakresu zakazu konkurencji ustanawianego w klauzuli konkurencyjnej jest szczególnie ważne, gdyż po ustaniu stosunku pracy były pracownik nie jest objęty obowiązkiem dbałości o dobro zakładu pracy (art. 100 § 4 k.p.), dookreślającym niekiedy zakres pracowniczych obowiązków.

W razie ogólnikowego określenia zakresu zakazu konkurencji może powstać wątpliwość, czy były pracownik związany jest zakazem konkurencji tylko w tej dziedzinie działalności pracodawcy, w której posiada szczególnie ważne informacje, czy też zobowiązany jest do powstrzymania się od konkurencji we wszelkich sferach aktywności byłego pracodawcy.

Postanowienie SN z dnia 10 maja 2018 r., II PK 319/17

Standard: 60755 (pełna treść orzeczenia)

Podstawowe kryterium rozstrzygające o prowadzeniu (lub nieprowadzeniu) przez pracownika działalności konkurencyjnej po ustaniu stosunku pracy stanowi przedmiot działalności przedsiębiorstwa byłego pracodawcy oraz przedsiębiorstwa, w którym pracownik realizuje swoją aktywność zawodową po ustaniu stosunku pracy.

Działalność konkurencyjna występuje zasadniczo wtedy, gdy oba te podmioty zajmują się produkcją takich samych lub zbliżonych (o charakterze substytucyjnym) dóbr lub usług. Naruszeniem łączącej byłego pracownika z byłym pracodawcą umowy o zakazie konkurencji po ustaniu stosunku pracy jest więc sytuacja, w której pracownik podejmuje zatrudnienie u innego pracodawcy z tej samej branży, który działa na tym samym obszarze terytorialnym, co były pracodawca, a przedmiotowe zakresy działalności obu tych podmiotów choćby częściowo krzyżują się i są skierowane do tego samego kręgu odbiorców (por. wyroki SN z dnia 4 listopada 2010 r., II PK 108/10 i z dnia 8 stycznia 2014 r., I PK 146/13).

Pojęcie podmiotu konkurencyjnego należy ujmować szeroko i uznawać za konkurencyjną działalność nawet częściowo zbieżną z zakresem działania danego podmiotu bez względu na jej rozmiar, jeśli mogłaby wpłynąć niekorzystnie na jego sytuację ekonomiczną, sytuację na rynku lub osiągane wyniki finansowe.

Wyrok SN z dnia 4 października 2017 r., III PK 143/16

Standard: 62330 (pełna treść orzeczenia)