Forma umowy zobowiązującej do przeniesienia własności statku

Umowa zobowiązująca do przeniesienia własności statku podlegającego obowiązkowi wpisu do rejestru okrętowego nie wymaga zachowania formy pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi, przewidzianej w art. 60 ustawy z dnia 1 grudnia 1961 r. – kodeks morski (jedn. tekst: Dz.U. z 1986 r. Nr 22, poz. 112 ze zm. oraz jedn. tekst: Dz.U. z 1998 r. Nr 10, poz. 36 ze zm.; obecnie art. 74 ustawy z dnia 18 września 2001 r. – kodeks morski, Dz.U. Nr 138, poz. 1545).

Dokonując wykładni określenia „umowa o przeniesienie własności statku”, należy odwołać się nie tylko do przepisów kodeksu morskiego, ale także uwzględnić uregulowania dotyczące przeniesienia własności rzeczy zawarte w kodeksie cywilnym, kodeks morski nie reguluje bowiem w sposób wyczerpujący wszystkich kwestii dotyczących przeniesienia własności statku. W zakresie nieuregulowanym znajdą zastosowanie art. 155 i nast. k.c.

Dokonując interpretacji art. 60 k.m. należy jednak w pierwszej kolejności posłużyć się wykładnią językową tego przepisu. Znaczenie użytych w nim wyrazów („umowa o przeniesienie własności") skłania do przyjęcia, że chodzi o umowy, w wyniku których następuje zmiana w sferze stosunków własnościowych; prawo własności zostaje przeniesione ze zbywcy na nabywcę. Taki skutek pociąga za sobą zawarcie umowy o podwójnym skutku (por. art. 155 § 1 k.c.) oraz zawarcie umowy o skutku rozporządzającym, nie budzi bowiem wątpliwości, że strony mogą w zawartej umowie wyłączyć skutek rozporządzający, poprzestając jedynie na wykreowaniu po stronie zbywcy zobowiązania do przeniesienia własności rzeczy (statku) w przyszłości (por. art. 155 § 1 in fine k.c.). Powstałemu w ten sposób zobowiązaniu odpowiada uprawnienie nabywcy do domagania się, aby zbywca przeniósł na niego własność określonej rzeczy (wykonał zobowiązanie).

Konsekwentnie należy zatem przyjąć, że – wobec wyraźnego brzmienia art.60 k.m. – forma pisemna z podpisami notarialnie poświadczonymi wymagana jest przy zawieraniu umów o podwójnym skutku oraz umów o skutku rzeczowym, a więc umów, w wyniku których następuje przejście własności. Tylko takie umowy mieszczą się w granicach ustawowego określenia „umowy o przeniesienie własności statku". Forma szczególna nie jest wymagana przy umowach, których zawarcie rodzi po stronie zbywcy jedynie zobowiązanie do przeniesienia własności, gdyż pozostają one poza zakresem wskazanego wyżej uregulowania.

Wyrok SN z dnia 7 października 2005 r., IV CK 108/05

Standard: 54902 (pełna treść orzeczenia)