Wygaśnięcie prokury z chwilą ogłoszenia upadłości

Z chwilą ogłoszenia upadłości prokura wygasa, a nowa nie może być ustanowiona (art. 109[7] § 2 k.c.).

Wykładnia językowa, systemowa i funkcjonalna przepisów o prokurze oraz przepisów ustawy Prawo upadłościowe i naprawcze przemawia wyraźnie przeciwko dopuszczalności posługiwania się prokurentem po ogłoszeniu upadłości. Przepis art. 109 [7] k.c. przewiduje, że prokura gaśnie z chwilą ogłoszenia upadłości. Oznacza to, że bez względu na to, co jest celem postępowania upadłościowego (likwidacja majątku upadłego albo zawarcie układu), prokura powinna wygasnąć.

Przepis art. 109 [7] k.c. nie jest przepisem odrębnym w rozumieniu art. 543 i 544 p.u.n., gdyż nie użyto w nim określenia "postępowanie upadłościowe", lecz posłużono się terminem "ogłoszenie upadłości", co ma miejsce niezależnie od tego, czy upadłość ogłoszono w celu likwidacji majątku upadłego, czy zawarcia układu.

Także w sytuacji, w której postanowienie o ogłoszeniu upadłości mającej na celu zawarcie układu dopuszcza zarząd własny upadłego, istnienie prokury jest wyłączone. Dalsze istnienie prokury, która ustanowiona została bez zgody nadzorcy sądowego, nie powinno być więc dopuszczalne; prokurent mógłby dokonywać czynności sądowych i pozasądowych bez konieczności uzyskiwania zgody tego nadzorcy, co pozostawałoby w wyraźnej sprzeczności z art. 76 ust. 3 p.u.n.

Zarząd własny uprawnia tylko do dokonywania czynności zwykłego zarządu, upadły nie może więc bez zgody nadzorcy sądowego ustanowić prokury, gdyż w świetle art. 76 ust. 3 p.u.n. takie ustanowienie byłoby nieważne. Nawet jednak ustanowienie prokury za zgodą nadzorcy sądowego prowadzi do rezultatów trudnych do zaakceptowania. Prokurent z mocy ustawy może dokonywać wszystkich czynności sądowych i pozasądowych dotyczących przedsiębiorstwa upadłego, poza wymienionymi w art. 109 [3] k.c., z istoty zarządu własnego wynika zaś, że na każdą czynność przekraczającą zwykły zarząd powinien mieć zgodę nadzorcy sądowego. Ustanowienie w takiej sytuacji prokury godziłoby w bezpieczeństwo obrotu, gdyż osoba trzecia mogłaby skutecznie dokonywać w zasadzie wszystkich czynności z prokurentem, a nadzorca sądowy zostałby pozbawiony istotnego prawa do zatwierdzania takiej czynności.

Jeżeli w postanowieniu o ogłoszeniu upadłości dopuszczono zarząd własny upadłego, to wystarczającym narzędziem ułatwiającym mu ten zarząd może być pełnomocnictwo: pełnomocnictwo ogólne, uprawniające do wszystkich czynności zwykłego zarządu przedsiębiorstwem, lub - w przypadku czynności przekraczających zwykły zarząd - ustanowione za zgodą nadzorcy sądowego pełnomocnictwo do poszczególnych czynności.

Uchwała SN z dnia 21 lipca 2006 r., III CZP 45/06

Standard: 54355 (pełna treść orzeczenia)