Skład sądu w postępowaniu zażaleniowym (art. 397 § 1 k.p.c.)

Rozpoznanie sprawy cywilnej przez sąd drugiej instancji w składzie jednego sędziego ukształtowanym na podstawie art. 15zzs1 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczegółowych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (jednolity tekst: Dz.U. z 2021 r., poz. 2095 ze zm.) ogranicza prawo do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy (art. 45 ust. 1 Konstytucji RP), ponieważ nie jest konieczne dla ochrony zdrowia publicznego (art. 2 i art. 31 ust. 3 Konstytucji RP) i prowadzi do nieważności postępowania (art. 379 pkt 4 k.p.c.)

oraz postanowił nadać uchwale moc zasady prawnej i ustalił, że przyjęta w uchwale wykładnia prawa obowiązuje od dnia jej podjęcia.

Uchwała SN z dnia 26 kwietnia 2023 r., III PZP 6/22

Standard: 68467 (pełna treść orzeczenia)

W stanie prawnym przed dniem 7 listopada 2019 r. skład sądu rozpoznającego zażalenie ustalany był – na podstawie odesłania z art. 397 § 2 zd. pierwsze k.p.c. – w drodze odpowiedniego stosowania przepisów o postępowaniu apelacyjnym. Wyjątek od tej zasady przewidziany został w zdaniu drugim tego przepisu, w którym wymieniono rodzaje postanowień zaskarżalnych zażaleniem, do rozpoznania którego właściwy był skład jednego sędziego. W związku z tym co do zasady sąd rozpoznawał zażalenie w składzie trzyosobowym (na podstawie art. 367 § 3 zd. pierwsze w związku z art. 397 § 2 zd. pierwsze k.p.c. w dawnym brzmieniu). Artykuł art. 367 § 3 zd. pierwsze k.p.c. w dawnym brzmieniu obejmował również odrzucenie apelacji przez sąd drugiej instancji (por. postanowienie SN z dnia 21 grudnia 1999 r., III CKN 910/99), wobec czego – jeżeli niedopuszczalność zażalenia stwierdzał sąd drugiej instancji, zażalenie podlegało odrzuceniu w składzie trzech sędziów.

Ustawą nowelizującą zmieniono przepisy dotyczące składu sądu w postępowaniu apelacyjnym i zażaleniowym. Artykuł 397 § 1 k.p.c. stanowi obecnie, że sąd rozpoznaje zażalenie na posiedzeniu niejawnym w składzie trzech sędziów. Nakaz ten nie przewiduje żadnych wyjątków. Jednocześnie utrzymano odesłanie do odpowiedniego stosowania w postępowaniu zażaleniowym przepisów o postępowaniu apelacyjnym (art. 397 § 3 k.p.c.). 

W kategorycznie brzmiącym art. 397 k.p.c. ustawodawca nie zróżnicował składu orzekającego w postępowaniu toczącym się na skutek zażalenia w zależności od rodzaju posiedzenia, na którym wydawane jest orzeczenie, ani też od jego przedmiotu.

Uchwała SN z dnia 23 czerwca 2022 r., III CZP 50/22

Standard: 63098 (pełna treść orzeczenia)

Norma art. 397 § 1 k.p.c. zawiera jednoznaczny nakaz orzekania w składzie trzech sędziów, bez względu na rodzaj posiedzenia sądowego i treść zapadłego rozstrzygnięcia. Skoro wyczerpuje ona zagadnienie składu sądu w postępowaniu zażaleniowym, to brak podstaw do sięgania w tym zakresie do przepisów o postępowaniu apelacyjnym.

Uchwała SN z dnia 7 grudnia 2021 r., III CZP 87/20

Standard: 58838 (pełna treść orzeczenia)

Artykuł 397 § 1 k.p.c. wprowadzający wymaganie składu trzech sędziów dla rozpoznania zażalenia został wprowadzony ustawą nowelizującą i obowiązuje od 7 listopada 2019 r. Dotychczas rozpoznawanie zażaleń w składzie trzech sędziów wynikało z odpowiedniego stosowania przepisów o apelacji (art. 397 § 2 k.p.c. w brzmieniu obowiązującym do 6 listopada 2019 r.).

Zmiana art. 397 § 1 k.p.c. i wyraźne określenie składu trzyosobowego dla rozpoznania zażalenia, wynikało z wprowadzenia w szerokim zakresie tzw. zażalenia poziomego w sądzie pierwszej instancji. Zamiarem ustawodawcy było przede wszystkim uniknięcie wątpliwości co do zakresu stosowania w zażaleniu poziomym przepisów o postępowaniu apelacyjnym. Potwierdzeniem tej tezy jest wyraźne powtórzenie przez ustawodawcę, że sąd rozpoznaje zażalenie w składzie trzech sędziów także w innych postępowaniach, w których wprowadzono zażalenie poziome, m.in. w art. 741 § 2 k.p.c. (postępowanie zabezpieczające) oraz art. 767[4] § 1[1] k.p.c. (postępowanie egzekucyjne).

Zgodnie z art. 397 § 1 k.p.c. sąd rozpoznaje zażalenie na posiedzeniu niejawnym w składzie trzech sędziów. Oznacza to, że sąd rozpoznający zażalenie może przedstawić pytanie także na posiedzeniu niejawnym. Co do kwestii składu sądu, przeszkody nie stanowi okoliczność, że z pytaniem wystąpił sąd w składzie jednego sędziego, gdyż to właśnie kwestia składu sądu jest przedmiotem tego pytania. Gdyby zatem nawet udzielona przez Sąd Najwyższy odpowiedź prowadziła do konieczności rozpoznania zażalenia w składzie trzech sędziów, nie można uznać tylko z tej przyczyny, że przedstawienie pytania było niedopuszczalne, skoro powstał problem interpretacyjny wymagający rozstrzygnięcia.

Uchwała SN z dnia 26 maja 2021 r., III CZP 94/20

Standard: 54088 (pełna treść orzeczenia)