Ciężar dowodu w zakresie odpowiedzialności za produkt niebezpieczny za szkodę niematerialną

Na pokrzywdzonym nie spoczywa ciężar udowodnienia, jaka przyczyna spowodowała niebezpieczny charakter produktu.

Nie można zakładać, że także na gruncie samego art. 4491 i n. k.c. przesłanki odowiedzialności producenta ulegają rozdwojeniu w zależności od tego, czy chodzi o szkodę majątkową, czy o krzywdę. Rozdwojenia tego nie uzasadniają art. 445 § 1 w związku z art. 444 § 1 k.c., ponieważ przepisy te nie określają samodzielnie przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej za szkodę na osobie i mają zastosowanie tylko w razie spełnienia przesłanek któregokolwiek z unormowanych w innym miejscu czynów niedozwolonych. Jeżeli zatem podstawą odpowiedzialności ma być art. 4491 i n. k.c., nie sposób rozszczepiać jednolitych przesłanek tej odpowiedzialności, choćby tylko pod kątem ciężaru dowodu, interpretując je odmiennie w odniesieniu szkody majątkowej i szkody niemajątkowej. Nie da się np. zaakceptować konstrukcji, zakładającej, że producent mógłby nie odpowiadać za szkodę majątkową ze względu na niewykazanie przesłanek tej odpowiedzialności (nieudźwignięcie ciężaru dowodu), a zarazem miałby odpowiadać za krzywdę, ze względu na bardziej liberalną wykładnię tych samych przesłanek. Interpretacja przesłanek odpowiedzialności przewidzianej w art. 4491 i n. k.c. musi być zatem jednolita niezależnie od majątkowego albo niemajątkowego charakteru szkody i w pełni respektować wiążące ramy normatywne określone w dyrektywie 85/374.

Nie można zakładać, że także na gruncie samego art. 449[1] i n. k.c. przesłanki odpowiedzialności producenta ulegają rozdwojeniu w zależności od tego, czy chodzi o szkodę majątkową, czy o krzywdę. Rozdwojenia tego nie uzasadniają art. 445 § 1 w związku z art. 444 § 1 k.c., ponieważ przepisy te nie określają samodzielnie przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej za szkodę na osobie i mają zastosowanie tylko w razie spełnienia przesłanek któregokolwiek z unormowanych w innym miejscu czynów niedozwolonych. Jeżeli zatem podstawą odpowiedzialności ma być art. 4491 i n. k.c., nie sposób rozszczepiać jednolitych przesłanek tej odpowiedzialności, choćby tylko pod kątem ciężaru dowodu, interpretując je odmiennie w odniesieniu szkody majątkowej i szkody niemajątkowej. Nie da się np. zaakceptować konstrukcji, zakładającej, że producent mógłby nie odpowiadać za szkodę majątkową ze względu na niewykazanie przesłanek tej odpowiedzialności (nieudźwignięcie ciężaru dowodu), a zarazem miałby odpowiadać za krzywdę, ze względu na bardziej liberalną wykładnię tych samych przesłanek. Interpretacja przesłanek odpowiedzialności przewidzianej w art. 449[1] i n. k.c. musi być zatem jednolita niezależnie od majątkowego albo niemajątkowego charakteru szkody i w pełni respektować wiążące ramy normatywne określone w dyrektywie 85/374.

W kwestii ciężaru dowodu - kojarzonej przez prawodawcę unijnego ze sprawiedliwym podziałem ryzyka między osobę poszkodowaną a producentem (por. motyw 7 dyrektywy) - art. 4 dyrektywy stanowi jednoznacznie, że na osobie poszkodowanej spoczywa ciężar udowodnienia (m.in.) „wady” produktu. 

Uchwała SN z dnia 6 lipca 2021 r., III CZP 34/20

Standard: 54070 (pełna treść orzeczenia)