Relacja art. 1157 i art. 1163 k.p.c.

Przepis art. 1163 § 1 k.p.c. nie zawiera normy szczególnej w stosunku do art. 1157 k.p.c. w zakresie wymagania, aby spory poddane pod rozstrzygnięcie sądu polubownego mogły być przedmiotem ugody sądowej.

Trafny jest przede wszystkim argument, że oba przepisy mają odmienny przedmiot regulacji; art. 1157 k.p.c. wyznacza granice zdatności arbitrażowej sporu, stanowiąc, że zasadniczym kryterium tej zdatności – zarówno w sprawach o prawa majątkowe, jak i w sprawach o prawa niemajątkowe – jest zdatność ugodowa sporu, natomiast art. 1163 § 1 k.p.c., ulokowany w innej jednostce redakcyjnej części piątej kodeksu postępowania cywilnego (Tytuł II. Zapis na sąd polubowny), stanowi jedynie o tym, że zapis na sąd polubowny może zostać umieszczony w umowie (statucie) spółki handlowej i że wiąże wówczas spółkę i jej wspólników.

Celem art. 1163 § 1 nie jest regulowanie przesłanek zdatności arbitrażowej sporów ze stosunku spółki handlowej, o czym świadczy fakt, że nie określa on, jakie warunki musi spełniać spór ze stosunku spółki, żeby miał zdatność arbitrażową. Przeciwko traktowaniu art. 1163 § 1 jako normy szczególnej w stosunku do art. 1157 przemawia ponadto fakt, że przyjęcie odrzuconego stanowiska pociągałoby za sobą konieczność uznania także art. 1164 jako lex specialis w stosunku do art. 1157, nie ma bowiem podstaw do tego, aby art. 1163 § 1 traktować jako normę szczególną w stosunku do art. 1157, a odmawiać takiego charakteru art. 1164. Takie założenie prowadziłoby jednak do trudnego do zaakceptowania wniosku, że w sporach z zakresu prawa pracy zapis na sąd polubowny byłby dopuszczalny bez jakichkolwiek ograniczeń przedmiotowych, tymczasem w sporach tych istotny jest wzgląd na ochronę pracownika jako strony z zasady słabszej.

Znalazł on wyraz w art. 1164, który stanowi, że zapis na sąd polubowny obejmujący spory z zakresu prawa pracy bezwzględnie wymaga formy pisemnej i może być sporządzony dopiero po powstaniu sporu.

Potraktowanie art. 1163 § 1 k.p.c. jako normy szczególnej w stosunku do art. 1157 k.p.c. prowadziłoby także do tego, że zdatność arbitrażowa sporów ze stosunku spółki przedstawiałaby się różnie w zależności od tego, czy zapis na sąd polubowny zostałby zamieszczony w umowie (statucie), czy też w innym akcie, przepis ten bowiem dotyczy wyłącznie zapisu na sąd polubowny zamieszczonego w umowie (statucie) spółki.

Przyjęcie, że art. 1163 § 1 k.p.c. stanowi lex specialis w stosunku do art. 1157 k.p.c., wyłączający wymaganie, aby spór miał zdatność ugodową, odnosiłoby się zatem tylko do sytuacji, w której zapis zostałby zamieszczony w umowie (statucie) spółki. Nie byłoby podstaw do szerszego stosowania art. 1163 § 1 k.p.c. i objęcia nim także oceny zdatności arbitrażowej sporów ze stosunku spółki w wypadkach, w których zapis na sąd polubowny zostałby zamieszczony w innym akcie (np. odrębnej umowie spółki ze wspólnikami) lub stanowił samodzielną umowę (spółki i wspólników). Nie można tymczasem uznać, że zdatność arbitrażowa sporów ze stosunków spółki ma być inaczej oceniana w sytuacji, w której zapis na sąd polubowny znajduje się w umowie (statucie) spółki, a inaczej w sytuacji, w której jest on zamieszczony w innym akcie.

Artykuł 1157 k.p.c. zawiera zastrzeżenie, że przepis szczególny może określać inaczej granice zdatności arbitrażowej sporów w zakresie oznaczonej kategorii sporów. Pomijając fakt, że zastrzeżenie to ma charakter deklaratywny, należy stwierdzić, iż przepisem szczególnym w stosunku do art. 1157 k.p.c. może być tylko taki przepis, którego przedmiotem jest odmienna regulacja zdatności arbitrażowej sporu. Artykuł 1163 k.p.c. nie zawiera jednak, jak wykazano, takiej normy.

Uchwała SN z dnia 7 maja 2009 r., III CZP 13/09

Standard: 53985 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy