Postępowanie podziałowe

Postępowanie podziałowe, choć dochodzi do skutku po ukończeniu egzekucji, jest elementem postępowania egzekucyjnego, które zmierza do uzyskania konkretnych kwot i wydania ich wierzycielowi, co w określonych przypadkach zakłada konieczność przeprowadzenia podziału (art. 1023 k.p.c.).

Chcąc uzyskać zaspokojenie wierzyciel może zdecydować się na wszczęcie oraz prowadzenie egzekucji i zachować w ten sposób wpływ na jej tok oraz szansę na zaspokojenie w wyższej kategorii (art. 1025 § 1 pkt 9 k.p.c.) albo oczekiwać na spieniężenie przedmiotu egzekucji i wziąć udział w podziale.

Z funkcjonalnego punktu widzenia prowadzenie egzekucji i zgłoszenie wierzytelności do zaspokojenia w podziale mają zatem ten sam cel; przyłączenie się wierzyciela do podziału w istocie ma takie same skutki, jak złożenie wniosku o wszczęcie egzekucji.

Sądowe i administracyjne postępowania egzekucyjne są postępowaniami odrębnymi i autonomicznymi; pierwsze służy przymusowej realizacji obowiązków o charakterze cywilnym, drugie zaś administracyjnym. Autonomia ta obejmuje również fazę postępowania podziałowego z tym skutkiem, że wierzyciele należności podlegających egzekucji administracyjnej nie tylko nie mogą wszcząć ani przyłączyć się do egzekucji sądowej (zająć pozycji wierzyciela egzekwującego), lecz także nie mogą wziąć udziału w podziale sumy uzyskanej z tej egzekucji. W celu zapewnienia uczestnictwa w podziale wierzyciele ci powinny wykorzystać instytucję zbiegu egzekucji (art. 773 k.p.c.).

Przypadki, w których w podziale sumy uzyskanej z egzekucji sądowej biorą udział wierzyciele należności publicznoprawnych dotyczą przede wszystkim wierzycieli, na rzecz których ustanowiono zabezpieczenie materialnoprawne – hipotekę (art. 1036 k.p.c.), gdy chodzi zaś o egzekucję z ruchomości – zastaw skarbowy (art. 1030 k.p.c.). Przypadki te potraktować należy jako wyjątki, nie zaś za podstawę do dalszych uogólnień, których konsekwencją byłaby zgoda na zaspokajanie w podziale sumy uzyskanej z egzekucji sądowej wszelkich długów egzekwowanego dłużnika bez względu na ich cywilnoprawną lub publicznoprawną naturę (por. uz. uchwały SN z dnia 14 grudnia 2007 r., III CZP 114/07).

Należności z tytułu składek należnych Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych mogą być zaspokajane zarówno w postępowaniu egzekucyjnym sądowym, jak i w postępowaniu egzekucyjnym w administracji, co wyraźnie rozstrzyga art. 24 ust. 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jedn. tekst: Dz.U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74 ze zm. – dalej: „u.s.u.s.”; por. uchwała SN z dnia 28 lutego 2008 r., III CZP 150/07). Należy dodać, że de lege lata alternatywa pomiędzy sądowym i administracyjnym trybem egzekucji istnieje w odniesieniu do składek na ubezpieczenie społeczne (art. 24 ust. 2 u.s.u.s.), zdrowotne (art. 93 ust. 1 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (jedn. tekst: Dz.U. z 2008 r. Nr 164, poz.1027 ze zm.) oraz na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (art. 30 ust. 3 ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń przewidzianych w razie niewypłacalności pracodawcy, Dz.U. Nr 158, poz. 1121), nie dotyczy natomiast składek na Fundusz Pracy, które podlegają zaspokojeniu w trybie egzekucji administracyjnej (art. 107 ust. 4 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, jedn. tekst: Dz.U. z 2008 r. Nr 69, poz. 415).

Zakład Ubezpieczeń Społecznych jako wierzyciel należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne i innych świadczeń, dla których droga egzekucji sądowej jest dopuszczalna, zgłaszając uczestnictwo w podziale sumy uzyskanej z egzekucji z nieruchomości (art. 1036 k.p.c.), spełnia wymaganie polegające na złożeniu tytułu wykonawczego tylko wtedy, gdy administracyjny tytuł wykonawczy jest zaopatrzony w sądową klauzulę wykonalności.

Uchwała SN z dnia 4 czerwca 2009 r., III CZP 37/09

Standard: 53842 (pełna treść orzeczenia)