Procedury prejudycjalne w obszarze współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych

Procedura prejudycjalna uregulowana w art. 35 ust. 1-5 TUE, różni się pod pewnymi względami od procedury przewidzianej w art. 234 TWE (por. ogólnie o omawianej procedurze A. Grzelak, Aspekty prawne jurysdykcji Trybunału Sprawiedliwości WE do orzekania w trybie prejudycjalnym w III filarze UE, [w:] Postępowanie prejudycjalne w Przestrzeni Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości Unii Europejskiej, red. J. Barcz, Warszawa 2007, s. 19 i n.). Odnosi się ona do materii uregulowanej w tytule VI TUE, tj. współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych, czyli obszaru tzw. trzeciego filara Unii Europejskiej. To uzasadnia posługiwanie się w tym kontekście pojęciem "prawa unijnego", nie zaś "prawa wspólnotowego". Trybunał Konstytucyjny zwracał już na to uwagę w wyroku dotyczącym europejskiego nakazu aresztowania z 27 kwietnia 2005 r., P 1/05.

Należy zaznaczyć, że na mocy art. 46 lit. B TUE postanowienia TWE dotyczące kompetencji Trybunału Sprawiedliwości i ich wykonywania - wśród których znajduje się przepis art. 234 TWE - stosuje się do postanowień tytułu VI Traktatu o Unii Europejskiej na warunkach przewidzianych w art. 35 TUE. Wynika z tego, że tryb przewidziany w art. 234 TWE podlega pewnym modyfikacjom wynikającym z postanowień art. 35 TUE (o tym por. także wyrok ETS z 16 czerwca 2005 r. w sprawie C-105/03 Pupino oraz z 28 czerwca 2007 r. w sprawie C-467/05 DellOrto).

Zakres przedmiotowy procedury prejudycjalnej w obszarze współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych został określony w przytoczonym wyżej art. 35 ust. 1 TUE, a od strony negatywnej w art. 35 ust. 5 TUE. Z brzmienia powołanych przepisów wynika, że zakres kompetencji sądów krajowych do występowania z pytaniami prejudycjalnymi w trzecim filarze jest znacznie ograniczony. Sądy mogą formułować pytania dotyczące jedynie ściśle określonych źródeł pochodnego (wtórnego) prawa unijnego, mianowicie: ważności i wykładni decyzji ramowych i decyzji, wykładni konwencji sporządzonych na mocy tytułu VI TUE oraz ważności i wykładni środków wykonawczych do tych konwencji.

Zgodnie z art. 35 ust. 5 TUE, jurysdykcja ETS w trzecim filarze Unii Europejskiej nie może obejmować badania ważności i proporcjonalności działań policji i innych organów ścigania podejmowanych w celu utrzymania porządku publicznego i ochrony bezpieczeństwa wewnętrznego. Jednocześnie, podobnie jak w przypadku procedury unormowanej w art. 234 TWE, niedopuszczalne są pytania dotyczące wykładni lub ważności prawa krajowego oraz zgodności prawa krajowego z prawem unijnym.Trybunał Konstytucyjny wskazuje, że w odróżnieniu od jurysdykcji Trybunału Sprawiedliwości dotyczącej wydawania orzeczeń prejudycjalnych w prawie wspólnotowym określonej w art. 234 TWE, która wynika bezpośrednio z przyjętych przez państwa członkowskie zobowiązań traktatowych, jurysdykcja przewidziana w art. 35 TUE ma charakter fakultatywny. 

Zgodnie z art. 35 ust. 2 TUE uznanie właściwości ETS następuje w drodze oświadczenia państwa członkowskiego złożonego w chwili podpisywania Traktatu Amsterdamskiego lub późniejszym terminie. Poddanie się jurysdykcji ETS przez państwa członkowskie na podstawie powołanego przepisu jest rozwiązaniem charakterystycznym dla prawa międzynarodowego publicznego, nie zaś dla prawa wspólnotowego; przypomina konstrukcję przyjętą w art. 36-37 Statutu Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości. Prawo unijne nie reguluje formy, w jakiej to oświadczenie powinno zostać złożone, pozostawiając w tym względzie swobodę poszczególnym państwom członkowskim.

Na podkreślenie zasługuje kolejna swoistość konstrukcji art. 35 TUE. O ile na podstawie art. 234 akapitu 3 TWE sądy krajowe, których orzeczenia nie podlegają zaskarżeniu według prawa wewnętrznego, zostały zobowiązane do wystąpienia z pytaniem prawnym do Trybunału Sprawiedliwości, jeśli decyzja ETS jest niezbędna do wydania wyroku, o tyle z art. 35 ust. 3 TUE wynika kompetencja tych sądów, ale nie obowiązek w tym względzie.

Wyrok TK z dnia 18 lutego 2009 r., Kp 3/08

Standard: 53639 (pełna treść orzeczenia)