Domniemanie przynależności praw majątkowych do sprawcy (art. 33 § 3 k.k.)

Wprowadzenie ustawą z dnia 28 lipca 2005 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny skarbowy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 178, poz. 1479) domniemania ujętego w art. 33 § 3 k.k.s. stanowi wyraz dążenia ustawodawcy do zapewnienia skuteczności opisanego środka karnego przez uniemożliwienie sprawcy uniknięcia przepadku korzyści majątkowej uzyskanej w wyniku popełnienia przestępstwa skarbowego, w drodze przeniesienia tej korzyści na inną osobę lub inny podmiot.

Zgodnie z art. 33 § 3 k.k.s., jeżeli okoliczności sprawy wskazują na duże prawdopodobieństwo, że sprawca, o którym mowa w § 2, przeniósł na osobę fizyczną, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej, faktycznie lub pod jakimkolwiek tytułem prawnym, mienie stanowiące korzyść majątkową uzyskaną z popełnienia przestępstwa skarbowego, uważa się, iż rzeczy będące w samoistnym posiadaniu tej osoby lub jednostki oraz przysługujące jej prawa majątkowe należą do sprawcy, chyba że zainteresowana osoba lub jednostka organizacyjna przedstawi dowód zgodnego z prawem ich uzyskania.

Domniemanie to, mające charakter domniemania prawnego wzruszalnego, którego obalenie następuje przez wykazanie przez osobę zainteresowaną zgodnego z prawem nabycia określonych składników majątku, daje podstawę do uznania za korzyść majątkową podlegającą przepadkowi na podstawie art. 33 § 1 k.k.s. nie tylko składników majątkowych, które znajdują się bezpośrednio we władaniu sprawcy, ale również tych, które znajdują się we władaniu określonej osoby lub innego podmiotu. Na okoliczność tę zwrócił również uwagę Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 17 marca 2005 r., I KZP 4/05, analizując treść domniemania przewidzianego w art. 45 § 3 k.k., podobnego do domniemania wynikającego z art. 33 § 3 k.k.s., Sąd Najwyższy podkreślił, że z tego domniemania wynika, iż rzeczy będące w samoistnym posiadaniu osoby lub jednostki organizacyjnej innej niż sprawca oraz przysługujące mu prawa majątkowe należą w istocie do sprawcy. Zwrócił także uwagę, że w stosunku do mienia objętego tym domniemaniem – chociażby nie stanowiło ono własności sprawcy – następuje skutek prawny w postaci orzeczenia środka karnego przepadku (zabezpieczenia jego wykonania).

Z domniemania przewidzianego w art. 33 § 3 k.k.s. wynika, iż rzeczy lub prawa majątkowe znajdujące się w posiadaniu innej osoby lub jednostki organizacyjnej aniżeli sprawca, należą do sprawcy. 

Stwierdzenia przez sąd lub prokuratora, że określone rzeczy lub prawa majątkowe znajdujące się w samoistnym posiadaniu innego podmiotu należą do oskarżonego (podejrzanego) o popełnienie przestępstwa skarbowego nie należy utożsamiać z wnioskiem, iż jest on ich właścicielem w znaczeniu cywilnoprawnym. 

Skutek zastosowania przedmiotowego domniemania, wyrażający się w ustaleniu, że określone rzeczy lub prawa majątkowe należą do oskarżonego (podejrzanego) o popełnienie przestępstwa skarbowego, nie prowadzi więc do zmiany podmiotu będącego właścicielem tego mienia. 

Funkcja tego domniemania sprowadza się wyłącznie do umożliwienia zastosowania i skutecznego wykonania zabezpieczenia majątkowego, m.in. w postaci zakazu zbywania i obciążania nieruchomości, w odniesieniu do korzyści majątkowych uzyskanych z popełnienia przestępstwa, przeniesionych przez oskarżonego (podejrzanego) faktycznie lub pod jakimkolwiek tytułem prawnym na rzecz innej osoby lub jednostki organizacyjnej, a więc także składników majątku nabytych przez tę inną osobę lub jednostkę organizacyjną, jeżeli osoba ta nie wykazała w postępowaniu zażaleniowym (art. 293 § 2 k.p.k.), zgodnego z prawem ich uzyskania (art. 33 § 3 in fine k.k.s.).

Uchwała SN z dnia 27 maja 2010 r., III CZP 33/10

Standard: 53574 (pełna treść orzeczenia)