Złożenie oświadczenia przed sądem lub notariuszem (art. 1018 § 3 k.p.c.)
Zastrzeżenie warunku lub terminu; odwołanie oświadczenia; organ uprawniony do odbioru oświadczenia (art. 1018 k.c.)
Żeby zobaczyć pełną treść należy się zalogować i wykupić dostęp.
Żaden przepis nie upoważnia sądu lub notariusza do odmowy przyjęcia oświadczenia w przedmiocie przyjęcia spadku ani badania zachowania terminu do złożenia, chociażby z okoliczności wynikało, że ten już upłynął. Podobnie brak normatywnej podstawy wyjaśniania rzeczywistego istnienia przymiotu spadkobiercy osoby chcącej złożyć takie oświadczenie oraz jej twierdzenia o istnieniu tytułu powołania do spadku.
Uchwała SN z dnia 19 października 2017 r., III CZP 48/17
Standard: 53479 (pełna treść orzeczenia)
Oświadczenie o odrzuceniu spadku złożone zarówno przed sądem, jak i przed notariuszem na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym spełnia wymagania przewidziane w art. 1018 § 3 k.c.
W judykaturze wyrażono krytykowany w piśmiennictwie pogląd, że złożenie przed notariuszem oświadczenia m.in. o odrzuceniu spadku wymaga formy aktu notarialnego (postanowienie SN z dnia 10 listopada 2006 r., I CSK 228/06). W doktrynie tę stanowczą tezę opatrzono zarazem komentarzem, że w obowiązującym stanie prawnym powyższy wymóg nie obowiązuje, gdy oświadczenie składane jest w postępowaniu zmierzającym do sporządzenia aktu poświadczenia dziedziczenia.
W późniejszym orzecznictwie stanowisko odnośnie do oceny formy wymaganej przez art. 1018 § 3 k.c. do złożenia także przed notariuszem oświadczenia m.in. o odrzuceniu spadku uległo jednak istotnej modyfikacji. W uzasadnieniu uchwały SN z dnia 22 listopada 2013 r., III CZP 77/13, Sąd Najwyższy stwierdził, że formę oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku określa art. 1018 § 3 k.c., a oświadczenie takie powinno być złożone przed sądem lub przed notariuszem ustnie lub na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym, przy czym forma oświadczenia, m.in. o odrzuceniu spadku, określona w wymienionym przepisie ma zastosowanie do wszystkich przewidzianych w dziale IV księgi drugiej kodeksu cywilnego przypadków składania tego oświadczenia.
Stanowisko zaprezentowane w powołanej uchwale SN jest wyrazem aprobaty dla jednoznacznego rezultatu wykładni językowej art. 1018 § 3 k.c., w którym złożenie oświadczenia m.in. o odrzuceniu spadku zarówno przed sądem jak i przed notariuszem może nastąpić także na piśmie z podpisem urzędowo poświadczonym, a co więcej formę taką ustawodawca uznał za wystarczającą nawet do udzielenia pełnomocnictwa do złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku (art. 1018 § 3 zd. trzecie k.c.).
O zasadności zarzutu skargi kasacyjnej błędnej wykładni art. 1018 § 3 k.c. przez Sąd odwoławczy, a wyrażającej się wymogiem złożenia przed notariuszem oświadczenia o odrzuceniu spadku wyłącznie w formie aktu notarialnego, świadczą także niemal jednoznaczne odmienne poglądy piśmiennictwa, które skład orzekający w niniejszej sprawie aprobuje.
Tezę wyrażoną w wyżej powołanym postanowieniu SN z dnia 10 listopada 2006 r. (I CSK 228/06) uznano w piśmiennictwie za nieprawidłową, wobec braku podstaw w art. 1018 § 3 k.c. do różnicowania wypadku złożenia oświadczenia, m.in. o odrzuceniu spadku, przed sądem lub przed notariuszem. Jako słuszną oceniono natomiast tezę, że w przepisie art. 1018 § 3 k.c. forma aktu notarialnego dla złożenia oświadczenia m.in. o odrzuceniu spadku nie jest wymagana, chyba że taka jest wyraźna wola spadkobiercy.
Doktryna wyraźnie aprobuje stanowisko, że spadkobierca składając na piśmie oświadczenie o odrzuceniu spadku podpisuje je, a jego podpis na tym dokumencie poświadcza notariusz, który powinien pouczyć spadkobiercę, że oświadczenie wywoła zamierzony skutek prawny, ponieważ oświadczenie takie z podpisem urzędowo poświadczonym uzyskuje wymaganą przez ustawę formę kwalifikowaną.
Postanowienie SN z dnia 2 lipca 2015 r., V CSK 641/14
Standard: 19348 (pełna treść orzeczenia)