Niedopuszczalność zażalenia na wezwanie innego państwa do uznania swojej jurysdykcji

Niedopuszczalne jest zażalenie na postanowienie o wezwaniu sądu innego państwa członkowskiego do uznania swej jurysdykcji, wydane na podstawie art. 15 ust. 1 lit. b rozporządzenia Rady (WE) nr 2201/2003 z dnia 27 listopada 2003 r. dotyczącego jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylającego rozporządzenie nr 1347/2000 (Dz.Urz. UE L 338, s. 1; polskie wydanie specjalne: Dz.Urz. UE, rozdział 19, t. 6, s. 243 ze zm.).

Rozporządzenie, określając materialne przesłanki „przekazania" sprawy na podstawie art. 15, nie rozstrzyga wszystkich kwestii powstających na tle tego postępowania, co powoduje konieczność uzupełniającego stosowania przepisów prawa krajowego państw członkowskich, w tym głównie państwa członkowskiego, którego sąd ma przekazać sprawę. Do kwestii ocenianych według prawa krajowego państw członkowskich należy zagadnienie zaskarżalności orzeczenia, na podstawie którego sąd państwa członkowskiego, do którego wniesiono sprawę, postanawia wezwać sąd innego państwa członkowskiego do uznania swojej jurysdykcji (art. 15 ust. 1 lit. b rozporządzenia). 

Postanowienie sądu nie może być uznane za postanowienie kończące postępowanie w sprawie w rozumieniu art. 394 § 1 k.p.c., gdyż po jego wydaniu i po uznaniu przez sąd innego państwa członkowskiego swej jurysdykcji zgodnie z art. 15 ust. 5 zdanie pierwsze rozporządzenia sąd musi wydać postanowienie, w którym uznaje brak swej jurysdykcji. Ponadto w przepisach o postępowaniu nieprocesowym i w katalogu zawartym w art. 394 § 1 k.p.c. nie ma, co jest oczywiste, odpowiednika omawianego postanowienia.

Postanowienie wydane na podstawie art. 15 ust. 1 lit. b rozporządzenia może natomiast podlegać rozpoznaniu – na wniosek uczestnika – przez sąd drugiej instancji w razie wniesienia przez tego uczestnika zażalenia na postanowienie wydane na podstawie art. 15 ust. 5 zdanie drugie rozporządzenia, w którym sąd polski „uzna brak swej jurysdykcji" (art. 380 w związku z art. 397 § 2 zdanie drugie i art. 13 § 2 k.p.c.), postanowienie bowiem wydane na podstawie art. 15 ust. 5 zdanie drugie rozporządzenia jest postanowieniem kończącym postępowanie w sprawie w rozumieniu art. 394 § 1 k.p.c. Wynika to z faktu, że kończy ono postępowanie przed sądem polskim, gdyż postępowanie wszczęte przed sądem innego państwa członkowskiego nie jest jego kontynuacją, lecz nowym postępowaniem. Ponadto, po jego wydaniu sąd polski nie ma już formalnie obowiązku podejmowania dalszych czynności w sprawie. Z kolei postanowienie o wezwaniu sądu innego państwa członkowskiego do uznania swej jurysdykcji, wydane zgodnie z art. 15 ust. 1 lit. b rozporządzenia, ma niewątpliwie wpływ na wynik sprawy, gdyż w rzeczywistości stanowi podstawę, po uznaniu przez sąd innego państwa członkowskiego swej jurysdykcji, wydania przez sąd, do którego wpłynęła sprawa, postanowienia przewidzianego w art. 15 ust. 5 zdanie drugie rozporządzenia.

Do rozpoznania postanowienia wydanego na podstawie art. 15 ust. 1 lit. b rozporządzenia dochodzi po tym, jak sąd innego państwa członkowskiego uznał już swoją jurysdykcję zgodnie z art. 15 ust. 5 zdanie pierwsze. W rezultacie powstaje ryzyko, że w sprawie właściwe będą sądy dwóch państw członkowskich, co art. 15 rozporządzenia wyklucza. Przemawia to wyraźnie za postulatem de lege ferenda wprowadzenia wyraźnej regulacji przewidującej zaskarżalność zażaleniem pozytywnych postanowień wydawanych na podstawie art. 15 ust. 1 lit. b rozporządzenia.

Uchwała SN z dnia 9 grudnia 2010 r., III CZP 99/10

Standard: 53425 (pełna treść orzeczenia)