Bezskuteczność zarzutu przedawnienia roszczenia po uprawomocnieniu się wyroku wstępnego

Po uprawomocnieniu się wyroku wstępnego podniesienie zarzutu przedawnienia roszczenia jest bezskuteczne.

W okresie przedwojennym w literaturze i judykaturze dominował pogląd, że w toku sprawy o zasądzenie wymagalnego świadczenia opartego na prawomocnie ustalonym stosunku prawnym wszelkie powstałe przed wydaniem tego wyroku zarzuty, w tym zarzut przedawnienia, są niedopuszczalne (por. orz. SN z dnia 4 maja 1937 r., C III 2379/39).

Wyrok wstępny może zostać wydany tylko wtedy, gdy sporna jest zarówno zasada żądania, jak i jego wysokość, a zatem orzeczenie takie przesądza jedną z przesłanek powództwa, mając prejudycjalne znaczenie dla ostatecznego wyniku sprawy. Kwestia zaskarżalności (zupełności) roszczenia wchodzi w zakres jego zasadności prawnej, sąd zatem nie może wydać wyroku wstępnego co do roszczenia niezupełnego (przedawnionego), gdyż w takim wypadku powinien wydać wyrok oddalający powództwo.

Skoro przedawnienie powoduje niezaskarżalność roszczenia, tj. wyłącza skuteczne dochodzenie go, a wyrok wstępny taką zaskarżalność przesądza, to tym samym art. 318 § 1 k.p.c. ogranicza pozwanemu termin do podniesienia zarzutu uchylenia się od zaspokojenia roszczenia (art. 117 § 2 k.c.), tj. wyłącza możliwość jego skutecznego zgłoszenia po prawomocności tego, w istocie ustalającego, orzeczenia.

Innymi słowy, jeżeli termin przedawnienia roszczenia upłynął przed zgłoszeniem go w sprawie, to poddanie go pod osąd nie przerywa biegu tego terminu. Uprawnienie do podniesienia materialnego zarzutu przedawnienia powstaje w takim wypadku przed wszczęciem sporu, a zatem zarzut przedawnienia – skoro wyrok wstępny pozytywnie przesądza zaskarżalność roszczenia, tj. skuteczność jego dochodzenia, a więc mieści się w pojęciu jego zasadności – musi zostać zgłoszony przed nadejściem terminu skuteczności tego orzeczenia. Gdy termin przedawnienia do wytoczenia powództwa nie upłynął, poddanie go pod osąd przerywa bieg jego przedawnienia (art. 123 § 1 pkt 1 k.c.), który zaczyna biec na nowo dopiero po zakończeniu postępowania (art. 124 § 2 k.c.).

Wyrok SN z dnia 30 marca 2011 r., III CSK 165/10

Standard: 53262 (pełna treść orzeczenia)