Tryb postępowania o wyłączenie arbitra (art. 1176 k.p.c.)

Stosownie do art. 1176 § 6 k.p.c., wniesienie do sądu państwowego wniosku o wyłączenie arbitra nie ma wpływu na bieg postępowania przed sądem polubownym, który może postępowanie zawiesić albo kontynuować je z udziałem arbitra, którego wyłączenia dotyczy toczące się przed sądem państwowym postępowanie.

Wydanie przez sąd polubowny wyroku nie powoduje bezprzedmiotowości postępowania przed sądem państwowym o wyłączenie arbitra, które mimo to powinno toczyć się w dalszym ciągu, aż do rozpoznania wniosku. Uwzględnienie wniosku stanowić może ewentualną podstawę do uchylenia wyroku sądu polubownego. Mimo nierozpoznania wniosku o wyłączenia arbitra, strona która zachowała termin do zgłoszenia takiego wniosku, nie traci prawa do powoływania się w skardze o uchylenie tego wyroku na istnienie przyczyn wyłączenia arbitra.

Postanowienie SN z dnia 16 października 2014 r., III CZ 39/14

Standard: 65436 (pełna treść orzeczenia)

Zobacz glosy

Wyłączenie arbitra wymaga przeprowadzenia określonej procedury na wniosek jednej ze stron sporu, która może być uregulowana wyraźnie przez same strony (por. art. 13 ust. 1 prawa modelowego UNCITRAL), przyjęty przez nie regulamin arbitrażowy albo przez ustawę.

Zgodnie z art. 1176 k.p.c., jeżeli w terminie miesiąca od dnia, w którym strona zgłosiła do sądu polubownego żądanie wyłączenia arbitra w trybie określonym przez strony arbiter nie zostanie wyłączony, strona żądająca wyłączenia może w terminie następnych dwóch tygodni wystąpić do sądu z wnioskiem o wyłączenie arbitra. Norma ta ma charakter imperatywny, ewentualne inne postanowienia stron w tym zakresie są bezskuteczne.

Strona żądająca wyłączenia arbitra powinna w terminie dwóch tygodni od dnia, w którym dowiedziała się o jego powołaniu lub od dnia, w którym dowiedziała się o okolicznościach wymienionych w art. 1174 § 2 k.p.c., zawiadomić o tym na piśmie wszystkich arbitrów powołanych do rozstrzygnięcia sprawy oraz stronę przeciwną. Jeżeli arbiter nie ustąpi lub nie zostanie odwołany na mocy zgodnych oświadczeń stron złożonych na piśmie, strona żądająca wyłączenia może w terminie następnych dwóch tygodni wystąpić do sądu z wnioskiem o wyłączenie arbitra. Ustawodawca wprowadził więc dwuetapowe postępowanie o wyłączenie arbitra.

Pierwszy etap wiąże się ze skierowaniem przez stronę żądającą wyłączenia arbitra stosownego zawiadomienia do wszystkich arbitrów i do strony przeciwnej. Ustąpienie arbitra lub jego odwołanie przez strony kończy postępowanie o wyłączenie. Drugi etap aktualizuje się wyłącznie wówczas, gdy nie dojdzie do ustąpienia arbitra lub jego odwołania przez strony. Bezskuteczny upływ terminu wskazanego w art. 1176 k.p.c. oznacza, że strona uzyskuje prawo do wystąpienia do sądu państwowego z wnioskiem o wyłączenie arbitra (w terminie dwóch tygodni).

Drugi etap wiąże się zatem ze skierowaniem stosownego żądania do sądu państwowego. Następuje wówczas „przejście” z postępowania przed sądem arbitrażowym do postępowania przed sądem powszechnym, które toczy się według reguł przewidzianych w części pierwszej kodeksu postępowania cywilnego, a wniosek może dotyczyć nawet arbitra, którego strona sama powołała lub w którego powołaniu uczestniczyła.

Wniesienie do sądu państwowego wniosku o wyłączenie arbitra nie ma w zasadzie wpływu na bieg postępowania przed sądem polubownym, sąd polubowny może jednak zawiesić postępowanie do czasu rozstrzygnięcia wniosku przez sąd państwowy. Zasada ekonomii postępowania wymaga, aby postępowania te toczyły się równolegle, niemniej sąd polubowny nie powinien wydawać wyroku przed prawomocnym rozstrzygnięciem wniosku o wyłączenie arbitra. Ewentualne wcześniejsze rozpoznanie i rozstrzygnięcie sprawy, w powiązaniu z późniejszym wyłączeniem arbitra przez sąd państwowy, wiązałoby się z możliwością podważenia wyroku sądu polubownego w drodze skargi o jego uchylenie. 

Uchwała SN z dnia 8 września 2011 r., III CZP 41/11

Standard: 53235 (pełna treść orzeczenia)