Związanie sądu wnioskiem o ubezwłasnowolnienie co do rodzaju ubezwłasnowolnienia

Sąd, rozpoznając wniosek o ubezwłasnowolnienie, nie jest związany zakresem tego wniosku co do rodzaju ubezwłasnowolnienia.

Uchwała SN z dnia 13 marca 2025 r., III CZP 41/24

Standard: 87745 (pełna treść orzeczenia)

Między ubezwłasnowolnieniem całkowitym a częściowym, a zwłaszcza między żądaniem orzeczenia ubezwłasnowolnienia całkowitego a żądaniem orzeczenia ubezwłasnowolnienia częściowego – także jako żądaniami (roszczeniami) procesowym – nie zachodzi stosunek, który pozwala na sformułowanie twierdzenia, iż orzeczenie ubezwłasnowolnienia całkowitego jest „czymś więcej” niż ubezwłasnowolnienia częściowego, a zatem że jeżeli wniosek dotyczy ubezwłasnowolnienia całkowitego, to sąd – mimo braku stosownego wniosku – może orzec ubezwłasnowolnienie częściowe, a w pozostałym zakresie wniosek oddalić.

Nie można uznać, że jeżeli ubezwłasnowolniony domaga się uchylenia ubezwłasnowolnienia całkowitego, to sąd może – mimo że ubezwłasnowolniony tego nie żąda – orzec ubezwłasnowolnienie częściowe. Wniosek o ubezwłasnowolnienie może być uzasadniony albo nie uzasadniony; niemożliwe jest jego częściowe uwzględnienie i częściowe oddalenie. To samo dotyczy wniosku o uchylenie ubezwłasnowolnienia; albo wniosek ten jest zasadny, i wtedy zostaje uwzględniony, albo bezzasadny, i wówczas należy go oddalić.

Nie można podzielić tezy, że skoro sąd może z urzędu uchylić ubezwłasnowolnienie całkowite, to tym bardziej może – jako „coś mniej” – zmienić je z urzędu na ubezwłasnowolnienie częściowe; orzeczenie ubezwłasnowolnienia częściowego stanowiłoby w tym wypadku naruszenie art. 321 § 1 w związku z art. 13 § 2 k.p.c.

Postanowienie SN z dnia 26 stycznia 2012 r., III CSK 169/11

Standard: 53120 (pełna treść orzeczenia)