Zarzut nieważności postępowania z powodu niewłaściwego umocowania pełnomocnika strony przeciwnej

Nie przekonuje pogląd, jakoby wymóg należytego umocowania pełnomocnika procesowego pod rygorem nieważności postępowania ustanowiony został wyłącznie w interesie tej strony, która z pełnomocnika korzysta. Pogląd ten nie wynika bowiem z żadnego przepisu prawa, a konieczność rozstrzygania, czy w danym przypadku uchylenie orzeczenia następowałoby na korzyść, czy na niekorzyść strony, której prawa naruszono, nie może wyprzedzać generalnego stwierdzenia zaistnienia fundamentalnego naruszenia zasad rzetelnego procesu.

Z konstytucyjnej gwarancji prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej) wynika konieczność zapewnienia niewadliwego postępowania, co leży w interesie (obu, wszystkich) stron tego postępowania. Standard ten wynika z konstytucyjnej zasady sprawiedliwości proceduralnej (rzetelności proceduralnej) dotyczącej wszystkich etapów postępowania sądowego. Oznacza to, że w kolizji z interesem publicznym pozostają orzeczenia wydane w postępowaniach dotkniętych nieważnością, a więc z takim naruszeniem przepisów, które podważa stabilność orzeczeń sądowych. Wszak niektóre przyczyny powodujące nieważność postępowania stanowią podstawę skargi o wznowienie postępowania (art. 401 k.p.c.).

Postanowienie SN z dnia 14 czerwca 2023 r., II CSKP 1407/22

Standard: 73688 (pełna treść orzeczenia)

Kwalifikowane uchybienie przepisom postępowania nie zależy od inicjatywy stron, lecz sąd jest obowiązany brać je pod rozwagę z urzędu, a zatem bez względu na aktywność którejkolwiek ze stron.

Z konstytucyjnej gwarancji prawa do sądu (art. 45 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej) wynika konieczność zapewnienia niewadliwego postępowania, co leży w interesie stron tego postępowania. Standard ten wywieść należy z konstytucyjnej zasady sprawiedliwości proceduralnej (rzetelności proceduralnej) dotyczącej wszystkich etapów postępowania sądowego. Zasada ta współkształtuje prawo jednostki do sądu. Na sądzie rozpoznającym sprawę zatem każdorazowo spoczywa obowiązek usuwania takich uchybień, które skutkują nieważnością na każdym etapie postępowania, bez względu na to, czy i kto podniósł odpowiedni zarzut (zob. wyrok SN z dnia 23 maja 2013 r., II PK 267/12).

Wobec powyższego uznać należy, że w niniejszej sprawie Powód mógł skutecznie podnieść zarzut nieważności postępowania z uwagi na brak umocowania pełnomocnika Pozwanej oraz pełnomocnika dalszego (w ramach udzielonej substytucji) przed Sądem Apelacyjnym.

Wyrok SN z dnia 6 kwietnia 2022 r., II CSKP 224/22

Standard: 73699 (pełna treść orzeczenia)

Przepis art. 379 pkt 2 k.p.c. nakazuje uznać za nieważne postępowanie, w którym występował nienależycie umocowany pełnomocnik, bez względu na sposób jego działania i konsekwencje wynikające z tego faktu dla strony. Bez znaczenia jest zatem, czy skutkiem udziału rzekomego pełnomocnika było pozbawienie strony możliwości obrony jej praw, czy działania tej osoby okazały się tak skuteczne, że doprowadziły do wydania korzystnego dla uczestnika postępowania orzeczenia (por. m.in. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 sierpnia 2007 r., V CZ 72/07

Postanowienie SN z dnia 30 września 2020 r., IV CSK 643/18

Standard: 73695 (pełna treść orzeczenia)