Odpowiedzialność odszkodowawcza za bezprawne uniemożliwienie wykonania zabiegu przerwania ciąży
Zasady, przesłanki, podstawy odpowiedzialności deliktowej (art. 415 k.c.)
Bezprawne uniemożliwienie wykonania zabiegu przerwania ciąży – w sytuacji określonej w art. 4a ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 7 stycznia 1993 r. o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży (Dz.U. Nr 17, poz. 78 ze zm.) – uprawnia kobietę do dochodzenia wyrównania szkody wynikłej z tego zdarzenia.
Na gruncie prawa polskiego możliwe jest wyodrębnianie majątkowych skutków nieprzeprowadzenia aborcji w odniesieniu do kobiety ustawowo uprawnionej do tego zabiegu. Szkodą będą zarówno wydatki związane z ciążą i porodem, jak i utrata spodziewanych dochodów w następstwie tych zdarzeń (art. 361 § 1 i 2 k.c.).
Tak rozumiana szkoda aprobowana jest w praktyce orzeczniczej innych krajów (poprzednio wzmiankowanej), przy czym okres utraty (zmniejszenia) zarobków uznaje się tam za przejściowy i niedługotrwały, gdyż stanem „normalnym” jest aktywność zawodowa kobiety posiadającej dzieci. Stanowisko to można uwzględnić przy ustalaniu adekwatnego związku przyczynowego między zdarzeniem sprawczym a szkodą (art. 361 § 1 k.c.).
Z istnieniem szkody związany jest problem oddania „niechcianego” dziecka do adopcji. Powódka – jak wyjaśniła – miała taki zamiar przed porodem, jednakże po urodzeniu syna zmieniła decyzję, a to może oznaczać niezapobieżenie powstania szkody w zasadniczej części. Istotna jest jednak odpowiedź na pytanie, czy powódka miała obowiązek oddania syna do adopcji. Obowiązek taki należy wykluczyć, bo godziłby w prawo dziecka do wychowywania się w rodzinie naturalnej oraz w prawa rodzicielskie powódki. Powyższe wartości są konstytucyjnie chronione (art. 18, 48 ust. 2, art. 71 i 72 Konstytucji). Wypada też zaakcentować uwikłanie powódki w trudne problemy życiowe po dokonaniu brutalnego przestępstwa na jej osobie. Jeżeli więc zdecydowała się wychować syna w tej sytuacji, to również względy etyczne nakazują zaaprobować jej decyzję.
Kobieta – w sytuacji określonej w art. 4a ust 1 pkt 3 ustawy – ma prawo do aborcji. Zatem uniemożliwienie tego zabiegu przez zobowiązanego (zobowiązanych) uprawnia ją do dochodzenia wyrównania szkody wynikłej z tego zdarzenia. Należy jednak podzielić wyrażony w doktrynie pogląd, że nie powstaje obowiązek przerwania ciąży wynikłej z czynu zabronionego, jeżeli istnieją przeciwwskazania lekarskie co do takiego zabiegu.
Wyrok SN z dnia 21 listopada 2003 r., V CK 16/03
Standard: 52837 (pełna treść orzeczenia)